luistertip: Lynn Berger in gesprek met Rutger Bregman over zorg, kinderen en beschaving

Daarnet aan de afwas beluisterde ik een podcast die ik super interessant vond. In plaats van te wachten tot ik die kan gebruiken voor iets, denk ik dat het zinvol kan zijn om daar nu gewoon een paar inzichten uit te delen en een paar bedenkingen bij te schrijven.

In de aflevering van De Rudi & Freddie Show, de wekelijkse podcast van De Correspondent met historicus en auteur Rutger Bregman en onderzoeksjournalist Jesse Frederik, van 8 juli 2022 spreekt Bregman met journaliste Lynn Berger over het nakende zorginfarct. Dat klinkt akelig, maar dat is ook echt wel akelig. Ze bespreken eigenlijk een nieuw boek van Berger, getiteld Zorg. Een betere kijk op de mens. Dat boek komt binnenkort uit, en zoals de gewoonte is op de podcast worden andere medewerkers van De Correspondent altijd even uitgenodigd om dan wat meer te vertellen over hun werk.

Lynn Berger werkt al een paar jaar rond het thema Zorg op de site. Ze deed o.a. een heel mooie reeks over het gezin (De tweede) en een prachtige reeks interviews met zorgverleners genaamd De zorgzamen.*

Ik ga gewoon door een aantal dingen gaan die in de podcast ter sprake kwamen die ik leerrijk, interessant of verrassend vond, en die ik graag wil delen. Maar ik raad heel erg aan om de aflevering gewoon te downloaden of op je smartphone open te zetten en een afwasje of een wandelingetje met dit mooie gesprek in je oren te doen.

111. Waarom censureert de vrt oude afleveringen van F.C. De Kampioenen?

l

Het is weer zover: CANCEL CULTURE! POLITICAL CORRECTNESS GONE MAD! Mogen we nog íets zeggen, misschien?

Een storm in een glas water, maar een storm die ons iets vertelt over de manier waarin we in onze samenleving met waarden en de daarbij horende normen omgaan. En dus: interessant voor ons om eens te bekijken.

Waar gaat het over? De vrt besliste om 16 van de 273 aflevering van de langlopende komische serie F.C. De Kampioenen niet langer uit te zenden. Ik zeg ‘de vrt’, maar eigenlijk is het niet de openbare instelling zelf die daarvoor koos, maar de programmacharterraad van de vrt, die bestaat uit tv-makers en die op basis van klachten van kijkers naar programma’s kijkt en checkt of ze wel overeenkomen met het charter van de vrt.

Dat charter vind je gewoon op de website van de vrt. Dat is immers een publieke instelling, en die wordt betaald met belastinggeld, en dus is het logisch dat burgers een beetje mee kunnen volgen hoe dat geld besteed wordt. Je vindt het charter hier.

110. Waarom polariseert een Paarsdag?

queer moslims en bondgenoten marcheren samen in de Ottowa Pride Parade in 2018

Er was wat rond te doen, deze week, rond de Internationale Dag tegen Homofobie en Transfobie. In Borgerhout werd een regenboogvlag, symbool van de lgbtq+ beweging, gevandaliseerd door enkele leerlingen. Het was een misverstand, zegt Karin Heremans daarover. En ook Dat is iets helemaal anders dan een hoofddoek. Ook de leerlingen zelf geraakten er niet helemaal uit: Het heeft te maken met de verplichte neutraliteit, vindt de éne. En de andere zegt: homoseksualiteit is geen keuze, dus dat is anders dan een hoofddoek of Palestina.

Ook op mijn school werd er dit jaar, voor de tweede keer, een speciale dag georganiseerd op 17 mei. Zo’n dag heet een Paarsdag en leerlingen worden aangemoedigd om paars te dragen om zo solidariteit te tonen met de lgbtq+ gemeenschap. Er worden paarse polsbandjes aangeboden aan de poort, paarskrantjes liggen in de leraarskamer voor wie er in de les extra aandacht aan wilde besteden, en er waren een paar leuke activiteiten georganiseerd op de speelplaats, waar ook een door collega’s en leerlingen zelf gemaakte Pride vlag uithing.

Die Paarsdag is niet hetzelfde als een Pride: de Pride parade is een optocht ter herdenking van de rellen aan de Stonewall bar in New York. Dat moment van verzet deed een nieuwe wind waaien door de globale campagne voor gelijke burgerrechten voor alle mensen, ongeacht geaardheid, geslacht of gender. Ten tijde van de rellen rond de Stonewall was in de V.S. en veel Europese landen homoseksueel gedrag strafbaar, en kon je er voor opgesloten worden in een gevangenis of een psychiatrische inrichting. België heeft sinds 1979 een Pride. Die heette oorspronkelijk de Roze Zaterdag, een verwijzing naar de roze driehoek die gebruikt werd door de nazi’s in Wereldoorlog 2 om homoseksuelen zichtbaar te maken in de werk- en uitroeiingskampen. (Ik schreef daar eerder al over.) De Pride is politiek van aard maar tegelijk ook een feest. Het is een moment om samen te komen en de innerlijke diversiteit en levensvreugde van de gemeenschap te tonen, om letterlijk naar buiten te komen.

Paarsdag werd in 2010 gelanceerd toen een Amerikaanse scholier haar medestudenten opriep om allemaal in paars naar school te komen om hun solidariteit met hun queer klasgenoten en vrienden te tonen. Ze koos de kleur paars uit de Pride vlag omdat die staat voor spirit, voor de geest van solidariteit en verbondenheid binnen de gemeenschap. Ze noemde de dag dan ook Spirit Day. Deze dag draait om bondgenootschap: niet om de gemeenschap zelf per se, maar om het signaal van mensen die zelf cis gender en/of hetero zijn dat zij er voor deze kleine minderheid willen zijn, in woord en in daad.

Hoe kan zo’n verbindende dag dan polariserend werken?

109. Wat is victim blaming (en waarom zou je het doen)?

Stephanie Hadley, In Other Words, 2013 [x]

We hebben het allemaal al wel eens gehoord. Dikke mensen die niet comfortabel kunnen zitten op een vliegtuig krijgen te horen dat ze dan misschien maar eens moeten afvallen. Homo’s die op straat lastig gevallen worden, moeten zich maar eens normaal gedragen zoals iedereen. Hijabi’s die gewoon willen gaan studeren aan de unief met hun hoofddoek moeten gewoon hun hoofddoek afdoen, als ze dat zo graag willen. Een meisje dat aangerand wordt, krijgt al snel de vraag Heb je wel duidelijk nee gezegd? Jamaar, was dat wel duidelijk?

Dat heet victim blaming, en deze week waren er twee voorbeelden van victim blaming constant in het nieuws, het éne al duidelijker en simpeler dan het ander. Er was Jan Jambon die vond dat het de fout was van de jongeren die in Spanje ziek geworden waren omdat ze hun gezond verstand niet gebruikt hadden, en er waren de hongerstakers in de Begijnkerk die dan maar hadden terug naar huis moeten gaan toen ze uitgeprocedeerd waren. Als je buikgevoel nu zegt: Ho, maar dat zijn twee heel verschillende situaties, dan geef ik je zeker gelijk. Maar dat ze niet zo verschillend zijn als ze lijken… dat ga ik proberen aan te tonen in wat volgt.

108. Hoe ervaren jongeren het coronajaar 2020?

De laatste weken wordt er veel gepraat over jongeren en coronamaatregelen. Ze komen in het nieuws omdat ze voltijds naar school moeten gaan, want Ben Weyts maakt zich zorgen over leerachterstand; of omdat ze samenkomen op een grasveld om te roepen tegen de politie dat ze het recht hebben om te feesten. Dan zijn er commentatoren, professioneel en op sociale media, die een mening hebben over wat die drommelse jongeren allemaal durven, denken en doen. Het beeld dat opgehangen wordt van onze jongeren varieert van heel kwetsbare gebroken vogeltjes die zo snel mogelijk allemaal weer naar school moeten want anders gaat er nooit iets van hen komen (op de arbeidsmarkt), over domme wereldvreemde idioten die alleen dansjes doen op TikTok tot baldadige dronkaards die de revolutie prediken omdat ze niet mogen fuiven.

De waarheid is altijd veel genuanceerder en complexer dan een slogan of een krantenartikel, of een groep overwegend blanke* studenten in een park. Ik heb het privilege een stukje van die waarheid te mogen kennen, want mijn job is om les te geven aan jongeren: ik sta in de klas met gasten van het derde tot het zesde middelbaar, in ASO, BSO en TSO. Ze schrijven voor mij vaak hun gedachten, gevoelens en vragen neer, dus ik weet dat het beeld in de media niet klopt.

Begin januari kregen ze allemaal, alle 169, de opdracht om een reflectie te schrijven op het jaar 2020. Ze moesten op zoek gaan naar de positieve dingen in het voorbije jaar: wat hen inspireerde, wat hen hoop en moed gaf, wat ze ervaren hadden als een geschenk in deze periode, wat ze zeker wilden meenemen naar 2021. Die teksten waren soms heel kort en bondig, soms heel lang en gedetailleerd. Ze spraken over verloren hobby’s en verloren liefjes en verloren familieleden, over vermoeidheid en stress, over eenzaamheid en verwarring. Maar geen enkele van die 169 teksten ging over ik mis fuiven dus ik wil revolutie. Integendeel. Mijn leerlingen toonden zich wijs, volwassen en verantwoordelijk. Ze begrijpen wat er gebeurt in de wereld en hoe dit effect heeft op henzelf. Ze zoeken slimme, gezonde strategieën om om te gaan met al die negatieve gevoelens en vinden de mooie, waardevolle dingen temidden dat moeilijke kluwen van opgroeien en puberen en schoolgaan in een extra moeilijk jaar.

Met veel plezier ben ik nog eens door hun taken gegaan, en ik heb een aantal fragmenten geselecteerd. Ik zou natuurlijk willen dat iedereen alles kon lezen zoals ik deed, want elk van mijn leerlingen is het waard om gehoord te worden, maar dat gaat niet: sommige teksten waren te persoonlijk, sommigen waren met de hand geschreven en al terug aan de leerling bezorgd, en sommigen gaven geen toestemming om een fragment uit hun tekst te gebruiken. Hier en daar heb ik wat spellingsfouten verbeterd en wat basisgrammatica toegepast waar die ontbrak, maar verder heb ik hun teksten alleen geredigeerd om ze in te korten.

Hier is een selectie van wat “mijn” jongeren te vertellen hebben over het jaar 2020, met hun toestemming gepubliceerd onder hun voornaam en leeftijd, zodat u een idee heeft, lezer, van de diversiteit aan jonge mensen in wiens woorden en gevoelens en gedachten u mag delen.

De leerlingen zelf hopen vooral dat ze andere jongeren kunnen helpen en het gevoel geven dat ze zelf niet zo alleen zijn als ze zich misschien voelen.

Ik hoop dat ze u ontroeren, verrassen en inspireren. Ik denk dat wij volwassenen heel erg veel kunnen leren van elk van hen.

…

107. Waarom is de scheiding der machten zo belangrijk voor een democratie (en waarom is het niet slecht dat het lang duurt voor België een regering heeft)?

De rechters van het Hooggerechtshof van de V.S. in 2018, met Trump-nieuwkomers Neil Gorsuch (links bovenaan) en Brett Kavanaugh (rechts bovenaan), en wijlen Ruth Bader Ginsberg tweede van rechts onderaan.

Deze week werden ook onze Belgische media gekaapt door de dood van Ruth Bader Ginsberg en de uitspraken van Amerikaans president Donald Trump over haar vervanging in het Hooggerechtshof van de V.S. Dat lijkt vreemd, want je kan je moeilijk voorstellen dat ons journaal evenveel tijd zou besteden aan de dood van een rechter in ons eigen hoogste gerechtshoven, het Hof van Cassatie en de Raad van State.

Maar de reden waarom ook wij in België dit nieuws van dichtbij volgen, is dat wat nu gebeurt iets belangrijk onthult over Trumps visie op leiderschap en het fundament van democratie. En daarom gaan we het nu hebben over iets dat saai klinkt en wellicht doet denken aan de lessen geschiedenis, maar wat elke burger van een democratie van jongs af aan zou moeten kennen: de scheiding der machten.

106. And now for something completely different: Wie is de tofste grote historische figuur?

Na een supersuccesvolle chips-off probeert De Broer nu een top 100 van belangrijke historische figuren samen te stellen. Je vindt alle informatie hier, de deadline is 15 juni 2020. Jaja, ik zit knal op de deadline, maar het is moelijk mannekes. Denk efkes mee met mij na…

105. Wat is privilege?

Illustratie bij het artikel The Class Pay Gap: Why It Pays to Be Priviliged van The Guardian

 

Een oud-leerling gaf me ooit volgende suggestie om het te hebben over rechtvaardigheid in de les: laat alle leerlingen van op hun plaats een prop gooien naar de vuilnisbak vooraan in de klas. Ze mogen niet van hun plaats komen. Wie raak gooit, in de vuilnisbak dus, krijgt een beloning.

Bij de uitvoering was het, hoe kan het ook anders, een chaos: sommige leerlingen vooraan maakten er een show van hun prop gewoon in de vuilnisbak te deponeren, anderen protesteerden heftig dat dit heel oneerlijk was, want zij zaten achteraan, of waren heel klein, of zaten achter iemand heel groot. Eén iemand speelde bakset, wat de rest super oneerlijk vond. En een paar slimmeriken stonden recht of kropen bovenop hun bank om hun kansen te vergroten.

De les was in het kader van rechtvaardigheid in het jodendom. Maar eigenlijk illustreert ze ook een ander belangrijk concept wanneer we het hebben over het organiseren van een samenleving: privilege.

Wie waar zit in de klas op dat moment, is eigenlijk een beetje random. Ik bepaal in al mijn klassen, zelfs in het 6^e middelbaar, waar de leerlingen zitten. Wie last heeft om het bord te zien, wie regelmatig bij de les gehaald moet worden omdat ze droomt of snel afgeleid is, wie in de vorige periode teveel babbelde en op zijn zenuwen werkte… zit vooraan. Wie van de eerste rij komt en braaf en betrouwbaar is, mag achteraan. Maar mijn klasindeling heeft niks te maken met die oefening op zich. Ik heb niet eerst gedacht: ik zal de kleintjes vooraan zetten, en die lange zwiep die basket zet ik achteraan.

Zo werkt het ook in een samenleving: bij onze geboorte krijgen we een plaats toebedeeld in de maatschappij. Die kan, doorheen ons leven, veranderen: omdat we rijker worden of armer, zieker of gezonder, machtiger of machtelozer. Of omdat de samenleving rond ons verandert: nieuwe wetgeving geeft ons misschien een betere positie, betere bescherming, meer rechten… of maakt onze positie moeilijker.

Dat geheel van factoren die bepalen waar we mogen staan in de maatschappij om in de vuilnisbak van succes, gezondheid, geluk… te gooien, is bepaald door privileges.

104. Wat is racisme? Verhalen uit het leven van de mevrouw

Deze post is iets totaal anders. Misschien past ze beter op mijn persoonlijke blog, maar het doel van Factotum is om leerrijk te zijn, om kennis te verzamelen, om een plaats te zijn waar mijn leerlingen kunnen bijleren wat ik bijgeleerd heb. En deze post is een stukje van mijn kennis, van wat ik bijgeleerd heb. Geen links, geen filmpjes, geen grapjes. Eén bron: mijn geheugen. Maar ik denk dat het belangrijk is voor mij als Belgisch-Nederlandse bleekscheet, met al mijn privileges waaronder het feit dat ik graag schrijf en mij deftig kan verwoorden, om mijn verantwoordelijkheid te nemen in de discussie die we nu voeren. Ik heb me al gebogen over de vraag Wat is racisme? Ik heb het toen heel academisch gehouden. Maar als filosofe ben ik er van overtuigd dat menselijke ervaring ook een brok van kennis is, en een die we moeten doorgeven.

Dit is een lijstje, niet eens in de buurt van volledig, van scènes uit het leven van de mevrouw waarin ze getuige was van racisme. Soms, helaas, haar eigen racisme. Omdat ik denk dat dit ook verhalen zijn die we moeten vertellen en delen met elkaar, ook een vorm van kennis die belangrijk kan zijn.

 

103. Wat kan ik doen als ik wat paniekerig word van het nieuws?

Een super blije cartoon van animator David Gilson

Het nieuws is un poco akelig op dit moment. Veel mensen vallen in één van twee mogelijke valkuilen bij extreem stressvolle situaties: negeren, of panikeren. Negeren is een kakslecht idee, want er is wel degelijk iets aan de hand. En je bereidt je beter voor, en houdt beter een beetje controle over de situatie, niet alleen voor je geliefden die je anders in gevaar brengt, maar ook voor jezelf.

Panikeren voelt licht tot zwaar onbehulpzaam, maar neem het van een ervaringsdeskundige aan: angst is uw vriend. Maar ze mag niet verlammend zijn. Hier dus een paar mogelijks handige tips voor wanneer u overvallen wordt door een coronapaniekske: