luistertip: Lynn Berger in gesprek met Rutger Bregman over zorg, kinderen en beschaving

Daarnet aan de afwas beluisterde ik een podcast die ik super interessant vond. In plaats van te wachten tot ik die kan gebruiken voor iets, denk ik dat het zinvol kan zijn om daar nu gewoon een paar inzichten uit te delen en een paar bedenkingen bij te schrijven.

In de aflevering van De Rudi & Freddie Show, de wekelijkse podcast van De Correspondent met historicus en auteur Rutger Bregman en onderzoeksjournalist Jesse Frederik, van 8 juli 2022 spreekt Bregman met journaliste Lynn Berger over het nakende zorginfarct. Dat klinkt akelig, maar dat is ook echt wel akelig. Ze bespreken eigenlijk een nieuw boek van Berger, getiteld Zorg. Een betere kijk op de mens. Dat boek komt binnenkort uit, en zoals de gewoonte is op de podcast worden andere medewerkers van De Correspondent altijd even uitgenodigd om dan wat meer te vertellen over hun werk.

Lynn Berger werkt al een paar jaar rond het thema Zorg op de site. Ze deed o.a. een heel mooie reeks over het gezin (De tweede) en een prachtige reeks interviews met zorgverleners genaamd De zorgzamen.*

Ik ga gewoon door een aantal dingen gaan die in de podcast ter sprake kwamen die ik leerrijk, interessant of verrassend vond, en die ik graag wil delen. Maar ik raad heel erg aan om de aflevering gewoon te downloaden of op je smartphone open te zetten en een afwasje of een wandelingetje met dit mooie gesprek in je oren te doen.

111. Waarom censureert de vrt oude afleveringen van F.C. De Kampioenen?

l

Het is weer zover: CANCEL CULTURE! POLITICAL CORRECTNESS GONE MAD! Mogen we nog íets zeggen, misschien?

Een storm in een glas water, maar een storm die ons iets vertelt over de manier waarin we in onze samenleving met waarden en de daarbij horende normen omgaan. En dus: interessant voor ons om eens te bekijken.

Waar gaat het over? De vrt besliste om 16 van de 273 aflevering van de langlopende komische serie F.C. De Kampioenen niet langer uit te zenden. Ik zeg ‘de vrt’, maar eigenlijk is het niet de openbare instelling zelf die daarvoor koos, maar de programmacharterraad van de vrt, die bestaat uit tv-makers en die op basis van klachten van kijkers naar programma’s kijkt en checkt of ze wel overeenkomen met het charter van de vrt.

Dat charter vind je gewoon op de website van de vrt. Dat is immers een publieke instelling, en die wordt betaald met belastinggeld, en dus is het logisch dat burgers een beetje mee kunnen volgen hoe dat geld besteed wordt. Je vindt het charter hier.

109. Wat is victim blaming (en waarom zou je het doen)?

Stephanie Hadley, In Other Words, 2013 [x]

We hebben het allemaal al wel eens gehoord. Dikke mensen die niet comfortabel kunnen zitten op een vliegtuig krijgen te horen dat ze dan misschien maar eens moeten afvallen. Homo’s die op straat lastig gevallen worden, moeten zich maar eens normaal gedragen zoals iedereen. Hijabi’s die gewoon willen gaan studeren aan de unief met hun hoofddoek moeten gewoon hun hoofddoek afdoen, als ze dat zo graag willen. Een meisje dat aangerand wordt, krijgt al snel de vraag Heb je wel duidelijk nee gezegd? Jamaar, was dat wel duidelijk?

Dat heet victim blaming, en deze week waren er twee voorbeelden van victim blaming constant in het nieuws, het éne al duidelijker en simpeler dan het ander. Er was Jan Jambon die vond dat het de fout was van de jongeren die in Spanje ziek geworden waren omdat ze hun gezond verstand niet gebruikt hadden, en er waren de hongerstakers in de Begijnkerk die dan maar hadden terug naar huis moeten gaan toen ze uitgeprocedeerd waren. Als je buikgevoel nu zegt: Ho, maar dat zijn twee heel verschillende situaties, dan geef ik je zeker gelijk. Maar dat ze niet zo verschillend zijn als ze lijken… dat ga ik proberen aan te tonen in wat volgt.

105. Wat is privilege?

Illustratie bij het artikel The Class Pay Gap: Why It Pays to Be Priviliged van The Guardian

 

Een oud-leerling gaf me ooit volgende suggestie om het te hebben over rechtvaardigheid in de les: laat alle leerlingen van op hun plaats een prop gooien naar de vuilnisbak vooraan in de klas. Ze mogen niet van hun plaats komen. Wie raak gooit, in de vuilnisbak dus, krijgt een beloning.

Bij de uitvoering was het, hoe kan het ook anders, een chaos: sommige leerlingen vooraan maakten er een show van hun prop gewoon in de vuilnisbak te deponeren, anderen protesteerden heftig dat dit heel oneerlijk was, want zij zaten achteraan, of waren heel klein, of zaten achter iemand heel groot. Eén iemand speelde bakset, wat de rest super oneerlijk vond. En een paar slimmeriken stonden recht of kropen bovenop hun bank om hun kansen te vergroten.

De les was in het kader van rechtvaardigheid in het jodendom. Maar eigenlijk illustreert ze ook een ander belangrijk concept wanneer we het hebben over het organiseren van een samenleving: privilege.

Wie waar zit in de klas op dat moment, is eigenlijk een beetje random. Ik bepaal in al mijn klassen, zelfs in het 6^e middelbaar, waar de leerlingen zitten. Wie last heeft om het bord te zien, wie regelmatig bij de les gehaald moet worden omdat ze droomt of snel afgeleid is, wie in de vorige periode teveel babbelde en op zijn zenuwen werkte… zit vooraan. Wie van de eerste rij komt en braaf en betrouwbaar is, mag achteraan. Maar mijn klasindeling heeft niks te maken met die oefening op zich. Ik heb niet eerst gedacht: ik zal de kleintjes vooraan zetten, en die lange zwiep die basket zet ik achteraan.

Zo werkt het ook in een samenleving: bij onze geboorte krijgen we een plaats toebedeeld in de maatschappij. Die kan, doorheen ons leven, veranderen: omdat we rijker worden of armer, zieker of gezonder, machtiger of machtelozer. Of omdat de samenleving rond ons verandert: nieuwe wetgeving geeft ons misschien een betere positie, betere bescherming, meer rechten… of maakt onze positie moeilijker.

Dat geheel van factoren die bepalen waar we mogen staan in de maatschappij om in de vuilnisbak van succes, gezondheid, geluk… te gooien, is bepaald door privileges.

102. Waarom is integreren in een nieuwe (sub)cultuur zo moeilijk?

DE scène uit Pride & Prejudice die menig vrouwenhart deed sneller slaan: OOGCONTACT! HANDCONTACT! *swoon*

 

Iets met normen en waarden, dat hoor je toch regelmatig: ze moeten zich aanpassen aan onze normen en waarden; ze moeten onze cultuur respecteren. Dat soort dingen. Het lijkt voor de hand liggend: als je bij iemand thuis wordt uitgenodigd, dan pas je je aan aan de gewoonten van dat huis. Boom, discussie gedaan.

Maar is dat wel zo gemakkelijk? En hoe weet je wat de gewoonten van het huis zijn als je nooit fouten mag maken zodat je kan bijleren? (En wat is dat met die foto’s uit Pride and Prejudice van Joe Wright?)

Om die vragen te beantwoorden moeten we eventjes eerst een omweg maken langs het idee van moraliteit, en hoe dat werk op het niveau van een samenleving.

 

89. Waarom zouden Belgische Syriëgangers best (niet) naar huis komen?

Een ontheemde Syrische jongen in het kamp al-Hol in Koerdistan, februari 2019. (c) Fadel Senna

Het is een debat dat hevig woedt in bepaalde hoeken van onze maatschappij, maar vreemd genoeg niet de centrale plaats in onze berichtgeving krijgt die het verdient: ca. 422 Belgen ondernamen een poging om naar Syrië te gaan. Naar schatting 413 van hen geraakten ook effectief tot in Syrië of Irak. 142 van hen zijn zeker omgekomen, 130 van hen – waaronder een ondertussen bekend stel zelfmoordterroristen – is ondertussen teruggekeerd. Dat wil zeggen dat er nog zo’n 150 rondzwerven ergens in het Midden-Oosten. [x] [x]

Terwijl politici hun retoriek rond islamisme, migratie en terrorisme blijven opvoeren naar een niveau van polarisatie dat in ons land niet meer gezien is sinds de koningskwestie of misschien de eerste staatshervorming (voor de jongeren onder ons: vraag er je grootouders eens naar, dat waren pas tijden), praten we eigenlijk amper over die 422 Belgen en hun families. En nochtans moeten we dat dringend doen: minstens 115 kinderen leven nog in de resten van wat ooit een welvarende regio was, sommigen bij hun moeders in vluchtelingen- en gevangeniskampen, anderen in het puin. En de tijd dringt om te beslissen wat we met hen gaan doen… [x]

79. Hoe help ik in de strijd tegen slavernij?

Vreemde vraag? Slavernij is afgeschaft, toch? Wel… moord en diefstal zijn ook verboden. Betekent dit dat het niet meer gebeurt? Wel integendeel. Maar terwijl wij niets veel kunnen doen aan mensen die doden en stelen, kunnen wij wel iets doen aan slavernij. Gelukkig maar, want anders zou dit het meest miserabele stuk zijn dat ik al op deze blog gepost heb. Dat is het nog steeds, maar hou moed: er zit een lichtpuntje aan het einde. (Hint: dat lichtpuntje ben jij.)

74.Wat is er mis met…? Enkele objectieve kanttekeningen bij “Links kan gewoon niet tegen zijn verlies”.

Normaal gezien houd ik me aan de grenzen van deze blog: ik kies een onderwerp, meestal iets levensbeschouwelijk of uit het brede veld van de kunst, en probeer heel kort en bondig en met lekker veel diverse bronnen iets zinvols te vertellen hierover. In mijn achterhoofd zitten mijn leerlingen, van een derde economie tot een zesde sociaal-technische wetenschappen. Het idee is om laagdrempelig te zijn maar niet kinderlijk, informatief maar toch ook een beetje leuk om te lezen.

Daardoor sneuvelen veel ideeën bij voorbaat. Heel vaak kriebelt het om iets breed maatschappelijks te bespreken of een concrete uitspraak, of ergens mijn eigen licht over te laten schijnen, maar dan houd ik me in en vloek ik een beetje op Facebook. Maar toen ik gisteren struikelde over dit interview, bedacht ik me dat objectief zijn net heel erg nuttig kan zijn om een subjectief punt te maken.

Mijn subjectieve punt is dit: Maarten Boudry is een slechte filosoof (in dit interview), en zegt ethisch onverantwoorde dingen.

En hier volgt mijn objectieve analyse. [Ik ga me beperken tot Boudry’s aandeel in het interview, want alleen hij moet zich aan filosofische standaarden houden, en tot wat er in dit interview neergeschreven staat. Hopelijk heeft hij zelf niet alles exact gezegd zoals het er staat, en geen toestemming gegeven dit zo te publiceren.]

 

 

65. Mag een moslim zijn vrouw slaan?

Opnieuw een vraag die opdook in de klas, en één waarvan ik zeker wist dat ik het antwoord erop kende: ja, althans toch als je naar de Hadith keek. Maar er ontstond discussie, en als er discussie is, dan betekent dit dat ik terug moet gaan om te checken of ik het wel juist heb.

En ik ben duidelijk niet alleen: of een moslim zijn vrouw mag slaan is de derde vraag die Google suggereerde. Hopelijk kwam die vraag van juffen godsdienst, zoals ik, of van hopeloze racisten op zoek naar meer islamofoob materiaal; en niet van moslims die zich afvroegen of die rotzooi op het aanrecht nu effectief gold als een goede reden voor een pedagogische tik.

63. Hoe spot je islamofobie?

Duidelijk geen islamofobie: vrouwen steunen solidair een meisje dat aangevallen werd omwille van het dragen van haar hijab.

Islamofobie, het is één van die nieuwe woorden die iedereen weleens gebruikt of hoort gebruiken, maar waar je eigenlijk nooit echt helemaal zeker van weet wat het nu precies is.