110. Waarom polariseert een Paarsdag?

queer moslims en bondgenoten marcheren samen in de Ottowa Pride Parade in 2018

Er was wat rond te doen, deze week, rond de Internationale Dag tegen Homofobie en Transfobie. In Borgerhout werd een regenboogvlag, symbool van de lgbtq+ beweging, gevandaliseerd door enkele leerlingen. Het was een misverstand, zegt Karin Heremans daarover. En ook Dat is iets helemaal anders dan een hoofddoek. Ook de leerlingen zelf geraakten er niet helemaal uit: Het heeft te maken met de verplichte neutraliteit, vindt de éne. En de andere zegt: homoseksualiteit is geen keuze, dus dat is anders dan een hoofddoek of Palestina.

Ook op mijn school werd er dit jaar, voor de tweede keer, een speciale dag georganiseerd op 17 mei. Zo’n dag heet een Paarsdag en leerlingen worden aangemoedigd om paars te dragen om zo solidariteit te tonen met de lgbtq+ gemeenschap. Er worden paarse polsbandjes aangeboden aan de poort, paarskrantjes liggen in de leraarskamer voor wie er in de les extra aandacht aan wilde besteden, en er waren een paar leuke activiteiten georganiseerd op de speelplaats, waar ook een door collega’s en leerlingen zelf gemaakte Pride vlag uithing.

Die Paarsdag is niet hetzelfde als een Pride: de Pride parade is een optocht ter herdenking van de rellen aan de Stonewall bar in New York. Dat moment van verzet deed een nieuwe wind waaien door de globale campagne voor gelijke burgerrechten voor alle mensen, ongeacht geaardheid, geslacht of gender. Ten tijde van de rellen rond de Stonewall was in de V.S. en veel Europese landen homoseksueel gedrag strafbaar, en kon je er voor opgesloten worden in een gevangenis of een psychiatrische inrichting. België heeft sinds 1979 een Pride. Die heette oorspronkelijk de Roze Zaterdag, een verwijzing naar de roze driehoek die gebruikt werd door de nazi’s in Wereldoorlog 2 om homoseksuelen zichtbaar te maken in de werk- en uitroeiingskampen. (Ik schreef daar eerder al over.) De Pride is politiek van aard maar tegelijk ook een feest. Het is een moment om samen te komen en de innerlijke diversiteit en levensvreugde van de gemeenschap te tonen, om letterlijk naar buiten te komen.

Paarsdag werd in 2010 gelanceerd toen een Amerikaanse scholier haar medestudenten opriep om allemaal in paars naar school te komen om hun solidariteit met hun queer klasgenoten en vrienden te tonen. Ze koos de kleur paars uit de Pride vlag omdat die staat voor spirit, voor de geest van solidariteit en verbondenheid binnen de gemeenschap. Ze noemde de dag dan ook Spirit Day. Deze dag draait om bondgenootschap: niet om de gemeenschap zelf per se, maar om het signaal van mensen die zelf cis gender en/of hetero zijn dat zij er voor deze kleine minderheid willen zijn, in woord en in daad.

Hoe kan zo’n verbindende dag dan polariserend werken?

105. Wat is privilege?

Illustratie bij het artikel The Class Pay Gap: Why It Pays to Be Priviliged van The Guardian

 

Een oud-leerling gaf me ooit volgende suggestie om het te hebben over rechtvaardigheid in de les: laat alle leerlingen van op hun plaats een prop gooien naar de vuilnisbak vooraan in de klas. Ze mogen niet van hun plaats komen. Wie raak gooit, in de vuilnisbak dus, krijgt een beloning.

Bij de uitvoering was het, hoe kan het ook anders, een chaos: sommige leerlingen vooraan maakten er een show van hun prop gewoon in de vuilnisbak te deponeren, anderen protesteerden heftig dat dit heel oneerlijk was, want zij zaten achteraan, of waren heel klein, of zaten achter iemand heel groot. Eén iemand speelde bakset, wat de rest super oneerlijk vond. En een paar slimmeriken stonden recht of kropen bovenop hun bank om hun kansen te vergroten.

De les was in het kader van rechtvaardigheid in het jodendom. Maar eigenlijk illustreert ze ook een ander belangrijk concept wanneer we het hebben over het organiseren van een samenleving: privilege.

Wie waar zit in de klas op dat moment, is eigenlijk een beetje random. Ik bepaal in al mijn klassen, zelfs in het 6^e middelbaar, waar de leerlingen zitten. Wie last heeft om het bord te zien, wie regelmatig bij de les gehaald moet worden omdat ze droomt of snel afgeleid is, wie in de vorige periode teveel babbelde en op zijn zenuwen werkte… zit vooraan. Wie van de eerste rij komt en braaf en betrouwbaar is, mag achteraan. Maar mijn klasindeling heeft niks te maken met die oefening op zich. Ik heb niet eerst gedacht: ik zal de kleintjes vooraan zetten, en die lange zwiep die basket zet ik achteraan.

Zo werkt het ook in een samenleving: bij onze geboorte krijgen we een plaats toebedeeld in de maatschappij. Die kan, doorheen ons leven, veranderen: omdat we rijker worden of armer, zieker of gezonder, machtiger of machtelozer. Of omdat de samenleving rond ons verandert: nieuwe wetgeving geeft ons misschien een betere positie, betere bescherming, meer rechten… of maakt onze positie moeilijker.

Dat geheel van factoren die bepalen waar we mogen staan in de maatschappij om in de vuilnisbak van succes, gezondheid, geluk… te gooien, is bepaald door privileges.

104. Wat is racisme? Verhalen uit het leven van de mevrouw

Deze post is iets totaal anders. Misschien past ze beter op mijn persoonlijke blog, maar het doel van Factotum is om leerrijk te zijn, om kennis te verzamelen, om een plaats te zijn waar mijn leerlingen kunnen bijleren wat ik bijgeleerd heb. En deze post is een stukje van mijn kennis, van wat ik bijgeleerd heb. Geen links, geen filmpjes, geen grapjes. Eén bron: mijn geheugen. Maar ik denk dat het belangrijk is voor mij als Belgisch-Nederlandse bleekscheet, met al mijn privileges waaronder het feit dat ik graag schrijf en mij deftig kan verwoorden, om mijn verantwoordelijkheid te nemen in de discussie die we nu voeren. Ik heb me al gebogen over de vraag Wat is racisme? Ik heb het toen heel academisch gehouden. Maar als filosofe ben ik er van overtuigd dat menselijke ervaring ook een brok van kennis is, en een die we moeten doorgeven.

Dit is een lijstje, niet eens in de buurt van volledig, van scènes uit het leven van de mevrouw waarin ze getuige was van racisme. Soms, helaas, haar eigen racisme. Omdat ik denk dat dit ook verhalen zijn die we moeten vertellen en delen met elkaar, ook een vorm van kennis die belangrijk kan zijn.

 

94. Wat is racisme?

 

Gordon Parks, The Clark Doll Test, Harlem, New York, 1947

 

Ras, hebben we eerder al gezien, bestaat niet – althans niet voor mensen. Er is slechts één mensenras op dit moment, en huidskleur of andere genetische varianten maken je niet plots lid van een ander ras. En dat is iets heel belangrijks om in je achterhoofd te houden wanneer we gaan onderzoeken wat we bedoelen met de term racisme, en wat racisme allemaal kan zijn.

In de eerste plaats is het dus: geloven in een achterhaalde rassentheorie.

90. Is een politiek cordon sanitaire per definitie ondemocratisch?

 

Nah jah, superveel nuances in die vraag, toch? Maar niet onbelangrijk: een cordon sanitaire is niet noodzakelijk politiek, en het verschil tussen een idee en de uitwerking van een idee kan heel groot zijn – vraag maar aan mijn broers epische kiwibeeldhouwwerk (hint: leek niet op een kiwi).

Punt is dat veel mensen praten over het cordon sanitaire alsof het allemaal superhelder en duidelijk is, maar dat is helemaal niet het geval.

Laten we dan maar onderduiken in de wondere wereld van de 20^e eeuwse Belgische politiek!

86. Tot welk ras behoor ik?

Xavier Payne, The Black Simpsons, 2013

Racisme. Het is één van die woorden die we voortdurend gebruiken zonder echt stil te staan bij wat het betekent. Af en toe botsen we erop: als het gaat over islamofobie, bijvoorbeeld, of als we het willen hebben over ‘omgekeerd racisme’. Of als we van iets zeggen dat het racistisch is, maar dan is het antwoord: Nee hoor, dat is gewoon waar. Kan iets racistisch zijn en waar tegelijk?

Om te weten wat racisme is, moeten we eerst weten wat bedoeld wordt met ‘ras’. En dat is een veel moeilijkere vraag dan ze op het eerste gezicht lijkt. Spoiler alert: Blijkt dat er eigenlijk niet echt zoiets bestaat onder mensen als een ras…

 

85. Wat is secularisme (allemaal) (niet)?

 

De laatste dagen was het weer een buzzword van jewelste: secularisatie, secularisme, de seculiere staat. Met dank aan Bleri Lleshi en barones Mia Doornaert. Die laatste zou weleens het nieuwe hoofd kunnen worden van het Vlaams Fonds voor de Letteren, en die eerste had zoiets van: Ah nee, dan ben ik weg. De reden?

De lage racistische en islamofobe opinies die Doornaert de wereld instuurt stroken niet met mijn literair engagement. Ik kan en wil niet deel zijn van een organisatie met iemand zoals Doornaert als voorzitter. [x]

Dat was de Facebook post van Lleshi die op 16 juli de bal aan het rollen bracht.

Ik wil heel graag die aantijging onder het licht houden, omdat ik het eerder al over islamofobie had op mijn blog en over barones Mia Doornaert, maar daarvoor moet ik eerst een paar andere termen uitleggen.

Secularisme, bijvoorbeeld, het concept waarmee Doornaert zichzelf zal verdedigen (zoals ze in het verleden al deed) tegen aantijgingen van islamofobie en xenofobie. Maar… wat is dat nu precies?

81. Wat zei Kanye West (fout) over slavernij? (En waarom zouden we er van wakker moeten liggen?)

Niet Kanye West, maar prediker, feministe, ontsnapte slaaf en HELDIN Sojourner Truth.

Normaal gezien ging ik vandaag een blogje schrijven over slakken, want ik heb deze week ontdekt dat er kannibalistische naaktslakken zijn en wie mijn blogje een beetje kent, weet dat niks mij vrolijker maakt dan weetjes over beestjes.

Maar terwijl ik mijn portie nieuws van de ochtend verorberde, bedacht ik me dat de hele Kanye-handel wel erg veel aandacht kreeg, en precies het soort aandacht waar ik me aan erger: inhoudsloze aandacht. Veel dingen à la ‘Kanye West zegt dat slavernij een keuze was’ en ‘Wat is er mis met Kanye West?’. Maar eigenlijk niks over de kern van de zaak: waarom een rijke, succesvolle minderheidsvertegenwoordiger als West, een zelfverklaarde Black Jesus, zijn eigen roots vertrappelt in een poging ‘vrij’ te lijken.

 

80. Waarover gaat Zootopia (echt)?

Op het eerste zicht gaat Zootopia over hetzelfde waar alle Disneyfilms over gaan: wees jezelf! Volg je dromen! Wees lief voor kleine diertjes! De odd couple/buddy cop film volgt ambitieus konijn Judy Hopps (de eerste konijntjesagent in het exclusief door zoogdieren bewoonde Zootropolis) en con artist Nick Wilde, een vos die door Judy slinks gemanipuleerd wordt om haar te helpen in haar zoektocht naar een vermiste otter. De film zit tsjokvol schattige diertjes, slimme knipogen naar andere Disneyfilms, hilarische scènes en een oprecht verrassend mysterie. En: slechts één liedje, een meezinger van Shakira dan nog. Iets voor alle leeftijden, dus.

Zootopia is dan ook één van de grootste financiële en kritische successen van de tweede Disney renaissance. De film haalde meer dan 1.000 miljard euro binnen (bijna zoveel als die andere kaskraker Frozen) en won 33 prijzen, waaronder de Oscar voor beste animatiefilm. De film heeft een 98% Fresh rating op Rotten Tomatoes, wat wil zeggen dat critici met sterren gesmeten hebben in hun recensies. Maar waarom?

[Waarschuwing: deze tekst bevat superveel spoilers. Dus, als je de film nog niet gezien hebt: wat doe je hier?! Kijk de film! Kom dan terug. Dit is een goed artikel, serieus, zeer leesbaar. Ik ben er echt trots op. Ik heb zelfs een homokoppel ontdekt in de film, zoveel research heb ik gedaan! Maar je moet echt eerst de film zien.]

73. Wat is radicalisering?

Is de link met de titel niet echt duidelijk? Je zal het artikel moeten lezen om te ontdekken waarom hier Tolkien graffiti staat.

 

We gebruiken het woord voortdurend: radicalisering. Maar wat betekent het precies? En wat bedoelen we ermee? En daartussenin: hoe herken je het? En hoe voorkom je dat het escaleert?