23. WD S N JD?

Reading of the Torah (c) Roy Lindman

Godsnamen zijn bijzondere dingen. Gelovigen gaan er van uit dat goden sterker, groter, machtiger, beter, slimmer,… zijn dan zij. Soms zijn goden zelfs zo machtig en anders dat woorden zo’n god geen eer aandoen. En toch moeten we het kind een naam geven. Hoe spreek je een god aan? En wat als hij of zij of het jou nooit gezegd heeft welke naam je moet gebruiken? Mag je een god gewoon ‘Jos’ noemen? Hebben goden überhaupt een geslacht, zoals mensen? Of een naam?

In het jodendom is God de grote afwezige. Oh, hij is ontzettend aanwezig in het leven en denken van de gelovigen zelf: God heeft de wet voorgeschreven, een verbond gesmeed met Abraham en beloftes gemaakt in ruil voor de eerbied en volgzaamheid van het Joodse volk. De term heilsgeschiedenis is niet voor niets cruciaal in het jodendom: God grijpt in in het leven van mensen en in de wereld om hen heen. Van vloedgolven en miraculeuze vuren, tot plagen en wondervissen: God beloont en straft in gelijke mate.

Maar God is niet hier en nu. In het christendom is God onder ons: in de eucharistie en de sacramenten, in de inspiratie van de Heilige Geest. In islam heeft God 99 namen en nog veel meer eigenschappen, maar bovenal is hij hier en nu aanwezig in de wereld. In bepaalde vormen van het hindoeïsme is iedereen en alles God. Maar in het jodendom is God transcendent: boven en buiten de wereld. Als hij ingrijpt, dan kiest hij daarvoor. En als hij daarvoor kiest, dan moet hij inbreken in dat hier en nu. Hij woont hier niet.

Tot 70 CE* had God exact één voet (of tentakel, of wat dan ook) op aarde: de Tempel in Jeruzalem. Met de vernietiging van de Tempel, is ook dat laatste contact verbroken. God is niet in de Klaagmuur, al hopen gelovige joden wel dat hun boodschappen daar misschien toch tot bij hem geraken. Wat ons nog rest van de joodse God, zijn zijn woorden, en zijn naam.

Wanneer iemand ons verlaat, omdat hij dood is of ver weg gaat wonen, dan worden de spulletjes die achterblijven extra belangrijk: de foto’s gaan in een stevig boek, de knuffel gaat in een doosje, de ketting doe je nooit nog af. Zo ook met het woord en de naam van de joodse god.

God heet niet God. In het jodendom heet God JHWH. U leest het goed: JHWH. Dat is geen afkorting: in het Hebreeuws zijn er geen klinkertekens. Het is dus een beetje gokken wat er bedoeld wordt. De titel van dit stuk kan bijvoorbeeld van alles betekenen, van wild ijs en jade tot Ward is een jood. Het staat voor Wad is een jad? maar een intelligent puzzelaar zou er lang over doen, want er staat een spelfout in.

JHWH kan dus van alles zijn. Nu zou je denken dat dat niet uitmaakt, omdat al die joden zelf wel zullen weten hoe je die naam uitspreekt. Maar Gods naam is heiliger dan heilig, en wordt daarom niet uitgesproken. Niet. Nooit. En dus is de naam verloren gegaan. (Als joden een tekst uit de Tenach voorlezen, dan vervangen ze de naam JHWH door elohim of adonai. Ja, J.K. Rowling heeft letterlijk ALLES gestolen.)

Christenen spreken de naam van God wél uit. Zij noemen hem Jawhweh, Jehova of gewoon God. Rastafari zeggen Jah. Maar dat is een goede, logisch beredeneerde gok. De naam van God kan net zo goed Ajahuwuho zijn.

Als de naam van God zo heilig is dat je hem niet mag uitspreken, wat doe je dan met de woorden van God? Wel, het antwoord is eenvoudig: niet aanraken. Wanneer er in de synagoge gelezen wordt uit de Tora, de eerste vijf boeken van de Tenach waar o.a. de joodse wet in staat, dan wordt die boekrol alleen aangeraakt door gehandschoende handen. Lezen doe je niet met je vinger onder de letters, maar met de jad: een zilveren stokje met een handje eraan.

Het lijkt een vreemd gebruik, maar ben jij ook niet voorzichtig met de paar dingen die je overhoudt van mensen die jou verlaten hebben? Op dezelfde manier zijn de joden voorzichtig met hun God.

* Ik gebruik het minder eurocentrische en meer neutrale (before) common era.

.