106. And now for something completely different: Wie is de tofste grote historische figuur?

Na een supersuccesvolle chips-off probeert De Broer nu een top 100 van belangrijke historische figuren samen te stellen. Je vindt alle informatie hier, de deadline is 15 juni 2020. Jaja, ik zit knal op de deadline, maar het is moelijk mannekes. Denk efkes mee met mij na…

De criteria van De Broer:

• [De] figuren mogen zich uiteraard op heel wat domeinen hebben gemanifesteerd. Politiek, maatschappelijk, wetenschappelijk, religieus, op vlak van kunst en cultuur,… noem maar op.
• Voor de diversiteit en om anderen met een ruimer spectrum aan niet zo usual suspects kennis te laten maken raad ik de tofste aan.

Mijn criteria:

• “groot” wil zeggen, voor mij, dat het iemand is wiens leven en/of werk een blijvende impact had op de wereld nadat men die verlaten had;
• “tof” wil zeggen, voor mij, dat die impact overwegend of totaal positief is;
• “historisch” wil zeggen dat er genoegen indicaties moeten zijn dat die persoon bestaat;

 

In geen specifieke volgorde behalve dat ze eerst in mijn geheugen springen:

Kandidaat #1: De Jezus

Ja, ik weet het, cliché voor een juf godsdienst, maar je kan moeilijk ontkennen dat Jezus van Nazareth een grote, blijvende impact had op de geschiedenis.

Voor wie hem niet kent: Jezus van Nazareth was een joodse prediker, van de variant “rondtrekkende profeet” waarvan er rond het jaar 0 in de Romeinse provincie Palestina (nu zouden we dat ‘bezet gebied’ noemen) 13 in een dozijn waren. Hij baseerde zich op aspecten van naastenliefde en inclusiviteit in de TeNaK om een jodendom te prediken waarin meer plaats was voor de mensen in de marge: de mensen met een beperking, de criminelen, de armen. Dat maakte hem niet populair bij diegenen die geloof gebruikten om zichzelf een leuk plekje in de maatschappij toe te bedelen. Hij liep ook wel over water en deed wonderen enzo, maar dat lijkt me over het algemeen minder belangrijk.

We zijn er relatief zeker van dat hij heeft bestaan, ook al zijn de verhalen die we over hem kennen a little suspect (zie: wandelen over water). Maar zoals je zal merken in de rest van de lijst, inspireerde hij vooral andere mensen om een goed leven te leiden en hun tijd op aarde zo te gebruiken dat de wereld rond hen een beetje beter werd. [x]

 

Kandidaat #2: Socrates

Nog zo éne is Socrates. Hij leefde voornamelijk in 500 BCE* in de Griekse stadstaat Athena. Vijfhonderd jaar voor de Jezus zijn er nog veel minder bronnen van hem, we kennen hem eigenlijk alleen uit het werk van zijn tijdgenoot Aristophanes, die hem al eens opvoerde in één van zijn toneelstukken, en van zijn leerlingen Plato en Xenophon. Daarin wordt hij gezien als een wijze man die alles in vraag stelt om mensen dieper te laten nadenken en daardoor tot een grotere waarheid te komen. Er is zelfs een hele vorm van nadenken op hem gebaseerd: de socratrische methode.

Toen ik in Leuven studeerde, bijna even lang geleden als Socrates leefde, liep er een man rond in zwarte kleren met een woeste baard, die altijd tegen de lucht sprak. Die man had wellicht een onbehandelde mentale stoornis waardoor hij hallucineerde, bv. een psychose, bipolaire stoornis of schizofrenie. Ik stel me Socrates altijd voor als de heldere versie van die man. Dat moet gatvervelend zijn, in zo’n kleine stad als Athene. Socrates stond soms ook gewoon een hele dag stil, diep te denken, en hij was geen fan van water en zeep, of wat Grieken ook gebruiken als zeep in die periode. De Atheners waren hem zo beu, dat ze hem een proces lapten voor corruptie van de jeugd en ze gaven hem de keuze: hij kon Athene verlaten en ergens anders gaan filosoferen, of de doodstraf krijgen. Wat denk je? Natúúrlijk koos hij de gifbeker, super dramatisch allemaal.

Soit, sympa klinkt hij niet, maar hij is wel één van de grondleggers van de westerse filosofie, en die is heel erg belangrijk en invloedrijk. We gaan gokken dat hij echt bestaan heeft, maar net zoals bij Jezus weten we dat alleen via de woorden van zijn ‘fans’ en tegenstanders. [x][x]

 

Kandidaat #3: Gautama Siddharta

In dezelfde periode leefde in India een andere wijze man die rondtrok en urenlang stil zat en zijn leerlingen lastig viel met moeilijke vragen. Zijn naam was Gautama Siddharta, maar we kennen hem als de Boeddha, de eerste Verlichte. Ik schreef eerder al over hem in 21. Waarom lacht de Boeddha?

Ook hier zitten we met dezelfde vraag: we gaan er wel van uit dat hij echt heeft bestaan, maar hoeveel van wat we weten is de interpretatie van leerlingen, fans en critici? Alleszins heeft ook hij, net als Jezus, heel wat mensen geïnspireerd om beter te leven, met meer empathie, ook al zijn er ook in het boeddhisme gewelddadige uitwassen. [x]

 

Kandidaat #4: Friedrich Nietzsche

Voor mij als filosoof is deze man een lichtend voorbeeld op het verkeerde spoor, om efkes De Vos te verhakselen. Friedrich Nietzsche was een Pruisisch taalkundige, gespecialiseerd in de Griekse en Romeinse Oudheid. Hij leefde in de tweede helft van de 19e eeuw. Hij ontwikkelde een systeem dat rustte op een aantal heel bijzondere vooronderstellingen: de wereld bestaat alleen maar uit levende wezens die het beste voor zichzelf willen, maar er is geen enkele manier om daar waarheid in te ontdekken, want er zijn alleen onze eigen individuele perspectieven. En als er geen gedeelde waarheid is, is er ook geen gedeeld ‘goede’. De enige manier om te leven zonder te vervallen in nihilisme, d.w.z. zonder super depressief te worden van het feit dat er toch geen waarheid of zin in je leven is, is om zelf een leven te creëren dat je eeuwig opnieuw zou willen leven.

De foute mensen, met name fascist Mussolini en experimentele moordenaars Leopold en Loeb, waren fan van een aantal van zijn ideeën, veelal omdat er een werk van hem gepubliceerd werd dat niet van hem was en super antisemitisch (zijn eigen werk is vooral anti-Duits, anti-vrouw en anti-Wagner, nadat hij ruzie heeft met Wagner) en hij heel moeilijk schrijft, waardoor hij gemakkelijk verkeerd te citeren en interpreteren valt. Maar zijn werk is ook het begin van een vorm van filosofie waarbij men niet langer gaat zoeken naar hét grote verhaal, maar plaats maakt van al onze kleine perspectieven. Een filosofie die meer op zoek gaat in taal en cultuur naar de machtsverhoudingen, zoals in het werk van Foucault en Derrida. Dat lijkt me dan weer “tof”. [x]

 

Kandidaat #5: Marsha P. Johnson

Marsha P. Johnson was een lgbtq+ activiste in het V.S. van de jaren ’60 en ’70, en voerde ook actie om HIV/AIDS beter bekend te maken en meer hulp te krijgen voor slachtoffers en onderzoek in de jaren ’80. Ze werd geboren als Malcolm, maar leefde voornamelijk onder haar drag queen naam Marsha. De termen transgender en gender-nonconforming waren toen nog helemaal niet zo courant als nu, dus wellicht was dit het woord waar zij zich het best bij voelde.

Marsha was aanwezig bij de befaamde Stonewall Inn rellen, waarbij de politie met geweld een gay bar probeerde te ontruimen en de in drag geklede bezoekers te arresteren, want ja, dat was toen strafbaar (zelfs in een gay bar).  Maar op die avond in 1969 liep het een beetje fout (voor de politie) en super goed (voor de lgbtq gemeenschap): er werd met bakstenen gegooid naar de politie, en in plaats van weg te vluchten verzamelde de lgbtq gemeenschap zich aan de Stonewall Inn en ging de confrontatie met de politie aan. Marsha was daar bij, en richtte later een aantal organisaties op voor dakloze trans jongeren en mensen.  [x][x]

 

Kandidaat #6: Martin Luther King Jr.

Over MLK schreef ik eerder al, dus ik ga hier niet veel woorden aan wijden, behalve zijn eigen woorden:

A second thing that an individual must do in seeking to love his enemy is to discover the element of good in his enemy, and everytime you begin to hate that person and think of hating that person, realize that there is some good there and look at those good points which will over-balance the bad points.

There is something within all of us that causes us to cry out with Ovid, the Latin poet, “I see and approve the better things of life, but the evil things I do.” There is something within all of us that causes us to cry out with Plato that the human personality is like a charioteer with two headstrong horses, each wanting to go in different directions. There is something within each of us that causes us to cry out with Goethe, “There is enough stuff in me to make both a gentleman and a rogue.” There is something within each of us that causes us to cry out with Apostle Paul, “I see and approve the better things of life, but the evil things I do.” So somehow the “isness” of our present nature is out of harmony with the eternal “oughtness” that forever confronts us. And this simply means this: That within the best of us, there is some evil, and within the worst of us, there is some good. When we come to see this, we take a different attitude toward individuals. The person who hates you most has some good in him; even the nation that hates you most has some good in it; even the race that hates you most has some good in it. And when you come to the point that you look in the face of every man and see deep down within him what religion calls “the image of God,” you begin to love him in spite of. No matter what he does, you see God’s image there. There is an element of goodness that he can never sluff off. Discover the element of good in your enemy. And as you seek to hate him, find the center of goodness and place your attention there and you will take a new attitude. [x]

 

Zijn uiteindelijk gesneuveld, maar stonden ook op de lijst: Adolf Daens (belangrijk figuur in de christen-democratie, zijnde de integratie van socialisme in het Belgische katholieke politieke landschap), David Hume (Schots filosoof en grondlegger van het moderne scepticisme), Florence Nightingale (die statistiek introduceerde in gezondheidszorg en niet bang was haar ongelijk toe te geven), Ignaz Semmelweis (die door iedereen uitgelachen werd omdat hij zei dat je als dokter best je handen waste voor je ging opereren), Magnus Hirschfeld (één van de belangrijkste figuren in het wetenschappelijk onderzoek naar en de normalisering van lgbtq mensen), Mary Wollstonecraft (één van de eerste moderne feministes) en Sojourner Truth (een Amerikaanse slavin die zichzelf bevrijdde, op vele vlakken)

* ik gebruik het meer neutrale, minder eurocentrische “(before) common era” of “(voor) de gedeelde tijd” i.p.v. er een specifiek geloof bij te sleuren 

Je kan de rest van de artikels op dit blogje hier vinden.