108. Hoe ervaren jongeren het coronajaar 2020?

De laatste weken wordt er veel gepraat over jongeren en coronamaatregelen. Ze komen in het nieuws omdat ze voltijds naar school moeten gaan, want Ben Weyts maakt zich zorgen over leerachterstand; of omdat ze samenkomen op een grasveld om te roepen tegen de politie dat ze het recht hebben om te feesten. Dan zijn er commentatoren, professioneel en op sociale media, die een mening hebben over wat die drommelse jongeren allemaal durven, denken en doen. Het beeld dat opgehangen wordt van onze jongeren varieert van heel kwetsbare gebroken vogeltjes die zo snel mogelijk allemaal weer naar school moeten want anders gaat er nooit iets van hen komen (op de arbeidsmarkt), over domme wereldvreemde idioten die alleen dansjes doen op TikTok tot baldadige dronkaards die de revolutie prediken omdat ze niet mogen fuiven.

De waarheid is altijd veel genuanceerder en complexer dan een slogan of een krantenartikel, of een groep overwegend blanke* studenten in een park. Ik heb het privilege een stukje van die waarheid te mogen kennen, want mijn job is om les te geven aan jongeren: ik sta in de klas met gasten van het derde tot het zesde middelbaar, in ASO, BSO en TSO. Ze schrijven voor mij vaak hun gedachten, gevoelens en vragen neer, dus ik weet dat het beeld in de media niet klopt.

Begin januari kregen ze allemaal, alle 169, de opdracht om een reflectie te schrijven op het jaar 2020. Ze moesten op zoek gaan naar de positieve dingen in het voorbije jaar: wat hen inspireerde, wat hen hoop en moed gaf, wat ze ervaren hadden als een geschenk in deze periode, wat ze zeker wilden meenemen naar 2021. Die teksten waren soms heel kort en bondig, soms heel lang en gedetailleerd. Ze spraken over verloren hobby’s en verloren liefjes en verloren familieleden, over vermoeidheid en stress, over eenzaamheid en verwarring. Maar geen enkele van die 169 teksten ging over ik mis fuiven dus ik wil revolutie. Integendeel. Mijn leerlingen toonden zich wijs, volwassen en verantwoordelijk. Ze begrijpen wat er gebeurt in de wereld en hoe dit effect heeft op henzelf. Ze zoeken slimme, gezonde strategieën om om te gaan met al die negatieve gevoelens en vinden de mooie, waardevolle dingen temidden dat moeilijke kluwen van opgroeien en puberen en schoolgaan in een extra moeilijk jaar.

Met veel plezier ben ik nog eens door hun taken gegaan, en ik heb een aantal fragmenten geselecteerd. Ik zou natuurlijk willen dat iedereen alles kon lezen zoals ik deed, want elk van mijn leerlingen is het waard om gehoord te worden, maar dat gaat niet: sommige teksten waren te persoonlijk, sommigen waren met de hand geschreven en al terug aan de leerling bezorgd, en sommigen gaven geen toestemming om een fragment uit hun tekst te gebruiken. Hier en daar heb ik wat spellingsfouten verbeterd en wat basisgrammatica toegepast waar die ontbrak, maar verder heb ik hun teksten alleen geredigeerd om ze in te korten.

Hier is een selectie van wat “mijn” jongeren te vertellen hebben over het jaar 2020, met hun toestemming gepubliceerd onder hun voornaam en leeftijd, zodat u een idee heeft, lezer, van de diversiteit aan jonge mensen in wiens woorden en gevoelens en gedachten u mag delen.

De leerlingen zelf hopen vooral dat ze andere jongeren kunnen helpen en het gevoel geven dat ze zelf niet zo alleen zijn als ze zich misschien voelen.

Ik hoop dat ze u ontroeren, verrassen en inspireren. Ik denk dat wij volwassenen heel erg veel kunnen leren van elk van hen.

…

105. Wat is privilege?

Illustratie bij het artikel The Class Pay Gap: Why It Pays to Be Priviliged van The Guardian

 

Een oud-leerling gaf me ooit volgende suggestie om het te hebben over rechtvaardigheid in de les: laat alle leerlingen van op hun plaats een prop gooien naar de vuilnisbak vooraan in de klas. Ze mogen niet van hun plaats komen. Wie raak gooit, in de vuilnisbak dus, krijgt een beloning.

Bij de uitvoering was het, hoe kan het ook anders, een chaos: sommige leerlingen vooraan maakten er een show van hun prop gewoon in de vuilnisbak te deponeren, anderen protesteerden heftig dat dit heel oneerlijk was, want zij zaten achteraan, of waren heel klein, of zaten achter iemand heel groot. Eén iemand speelde bakset, wat de rest super oneerlijk vond. En een paar slimmeriken stonden recht of kropen bovenop hun bank om hun kansen te vergroten.

De les was in het kader van rechtvaardigheid in het jodendom. Maar eigenlijk illustreert ze ook een ander belangrijk concept wanneer we het hebben over het organiseren van een samenleving: privilege.

Wie waar zit in de klas op dat moment, is eigenlijk een beetje random. Ik bepaal in al mijn klassen, zelfs in het 6^e middelbaar, waar de leerlingen zitten. Wie last heeft om het bord te zien, wie regelmatig bij de les gehaald moet worden omdat ze droomt of snel afgeleid is, wie in de vorige periode teveel babbelde en op zijn zenuwen werkte… zit vooraan. Wie van de eerste rij komt en braaf en betrouwbaar is, mag achteraan. Maar mijn klasindeling heeft niks te maken met die oefening op zich. Ik heb niet eerst gedacht: ik zal de kleintjes vooraan zetten, en die lange zwiep die basket zet ik achteraan.

Zo werkt het ook in een samenleving: bij onze geboorte krijgen we een plaats toebedeeld in de maatschappij. Die kan, doorheen ons leven, veranderen: omdat we rijker worden of armer, zieker of gezonder, machtiger of machtelozer. Of omdat de samenleving rond ons verandert: nieuwe wetgeving geeft ons misschien een betere positie, betere bescherming, meer rechten… of maakt onze positie moeilijker.

Dat geheel van factoren die bepalen waar we mogen staan in de maatschappij om in de vuilnisbak van succes, gezondheid, geluk… te gooien, is bepaald door privileges.

104. Wat is racisme? Verhalen uit het leven van de mevrouw

Deze post is iets totaal anders. Misschien past ze beter op mijn persoonlijke blog, maar het doel van Factotum is om leerrijk te zijn, om kennis te verzamelen, om een plaats te zijn waar mijn leerlingen kunnen bijleren wat ik bijgeleerd heb. En deze post is een stukje van mijn kennis, van wat ik bijgeleerd heb. Geen links, geen filmpjes, geen grapjes. Eén bron: mijn geheugen. Maar ik denk dat het belangrijk is voor mij als Belgisch-Nederlandse bleekscheet, met al mijn privileges waaronder het feit dat ik graag schrijf en mij deftig kan verwoorden, om mijn verantwoordelijkheid te nemen in de discussie die we nu voeren. Ik heb me al gebogen over de vraag Wat is racisme? Ik heb het toen heel academisch gehouden. Maar als filosofe ben ik er van overtuigd dat menselijke ervaring ook een brok van kennis is, en een die we moeten doorgeven.

Dit is een lijstje, niet eens in de buurt van volledig, van scènes uit het leven van de mevrouw waarin ze getuige was van racisme. Soms, helaas, haar eigen racisme. Omdat ik denk dat dit ook verhalen zijn die we moeten vertellen en delen met elkaar, ook een vorm van kennis die belangrijk kan zijn.

 

80. Waarover gaat Zootopia (echt)?

Op het eerste zicht gaat Zootopia over hetzelfde waar alle Disneyfilms over gaan: wees jezelf! Volg je dromen! Wees lief voor kleine diertjes! De odd couple/buddy cop film volgt ambitieus konijn Judy Hopps (de eerste konijntjesagent in het exclusief door zoogdieren bewoonde Zootropolis) en con artist Nick Wilde, een vos die door Judy slinks gemanipuleerd wordt om haar te helpen in haar zoektocht naar een vermiste otter. De film zit tsjokvol schattige diertjes, slimme knipogen naar andere Disneyfilms, hilarische scènes en een oprecht verrassend mysterie. En: slechts één liedje, een meezinger van Shakira dan nog. Iets voor alle leeftijden, dus.

Zootopia is dan ook één van de grootste financiële en kritische successen van de tweede Disney renaissance. De film haalde meer dan 1.000 miljard euro binnen (bijna zoveel als die andere kaskraker Frozen) en won 33 prijzen, waaronder de Oscar voor beste animatiefilm. De film heeft een 98% Fresh rating op Rotten Tomatoes, wat wil zeggen dat critici met sterren gesmeten hebben in hun recensies. Maar waarom?

[Waarschuwing: deze tekst bevat superveel spoilers. Dus, als je de film nog niet gezien hebt: wat doe je hier?! Kijk de film! Kom dan terug. Dit is een goed artikel, serieus, zeer leesbaar. Ik ben er echt trots op. Ik heb zelfs een homokoppel ontdekt in de film, zoveel research heb ik gedaan! Maar je moet echt eerst de film zien.]