99. Wat is dees?

Duidelijk een mondmasker of lijk, iets om over uw ogen te doen als ge slaapt, maar… mmmm… wat is dat symbool?

Dit symbool is het symbool van het hindoeïsme. Het was recent nog in het Vlaemsche nieuws om redenen, en het leek me interessant om er een kleine post aan te wijden.

Elke religie heeft een aantal symbolen waarmee ze voorgesteld kan worden. We kennen bijvoorbeeld de verschillende kruisen als symbool voor het christendom, en een Davidster verwijst vaak naar het jodendom. Bovenstaand teken verwijst in diezelfde reeks van symbolen naar het hindoeïsme, waar we het lang geleden al een paar keer over hadden (herinner u mijn favoriete godin: KALI! I ❤ U KALI!). Maar wat is het, en wat heeft het met hindoeïsme te maken?

 

 

Het bovenstaande symbool is de Omkar. Het is een woord uit het Sanskriet dat symbool staat voor een mantra, nl. de basismantra Om of AUM. Omkar of onkara betekent ‘wat de om uitdrukt’. Het is dus een soort vervoermiddel voor de eigenlijk om, die gesproken moet worden. De versie hierboven is geschreven in Devanagari, een schriftsysteem dat gebruikt wordt door een aantal Centraal-Aziatische talen zoals Sanskriet (nu dood), Hindi, en Nepalees.  Dat het teken Sanskriet is, is geen toeval. Sanskriet is de heilige taal van het hindoeïsme, boeddhisme en jaïnisme – allemaal religies waarin meditatie belangrijk is en teruggegrepen wordt naar dezelfde oorspronkelijke bronnen en ideeën.

Omkar staat dus symbool voor de basismantra. De klank zelf kan de volledige meditatie zijn, maar ook de start van een langere mantra, zoals de boeddhistische mantra Om mani padme hum. In het hindoeïsme en jaïnisme beginnen en eindigen gebeden en recitaties van heilige teksten (niet voorlezen, maar opzeggen) altijd met de heilige lettergreep, zoals ze ook wel genoemd wordt. Ook in het boeddhisme, vooral in het Tibetaanse Vajrayana, wordt de klank vaak gebruikt.

 

De basistekst over Om is de Mandukya Upanishad, een heilige teksten in het hindoeïsme. In deze redelijk korte tekst wordt uitgelegd hoe Om de lettergreep is die de hele wereld omvat. Er wordt gesproken over een structuur van vier vierden: A + U + M + stilte. In die structuur zit volgens de Mandukya Upanishad het geheel van de tijd (verleden, heden, toekomst + dat wat de tijd overstijgt), alle staten van Atman (de menselijke ziel), alle vormen van kennen (apti of verkrijgen, ubhayatva of bemiddeldheid, miti (maken) of mi minati (vernietigen) en die kennis die het universum overstijgt) en alle vormen van bewustzijn – hierop kom ik later terug.

Andere driedelingen die ook aan om toegeschreven worden zijn de drie werelden (aarde, atmosfeer en hemel), de essentie van de drie Veda’s (Rg, Yajur and Sama) en de leden van de Trimurti, nl. Brahma (de schepper), Vishnu (hij die de dingen in stand houdt) en Shiva (de vernietiger). Daarnaast kan Om ook de relatie tussen de volgeling en de godheid symboliseren.

Er zijn ook hindoefilosofen die om aan het begin van de materiële wereld zoals ze verschijnt, plaatsen – een beetje zoals de big bang. De klank bevat het geheel van alle kennis, zoals die eerste piepkleine staat van zijn al het hele universum en de hele toekomst bevatte. (Zo zie je maar dat die hele oude filosofen met hun gekke ideeën niet zo veel verschillen van onze moderne denkers met veel meer technologische hulpmiddelen.)

 

Om  is opgebouwd uit verschillende bewegingen. De mantra doorloopt verschillende fasen, die gekoppeld zijn aan een vorm van bewustzijn. Die visie behoort tot het niet-duale denken van de school van Shankara. Deze denker die leefde omstreeks 800 CE, geloofde dat er maar één werkelijkheid is: Brahman. Brahman is de godheid, en Atman (de menselijke ziel) valt volledig met Brahman samen. Het is de illusie van de materiële wereld die ervoor zorgt dat wij denken dat er een verschil is tussen ons en de godheid, en tussen de materiële wereld, onze ziel en de godheid. Wanneer we dat inzicht hebben, kunnen we opnieuw samenvallen met die godheid en dus onszelf zijn.

Yup. Dees is een beetje ingewikkeld. Het is immers metafysica: het gaat over dingen die buiten onze wereld vallen en dus buiten ons denken. Vandaar dat je moet mediteren om tot dit inzicht te komen: je moet loskomen van deze materiële wereld en je eigen ideeën, zodat je kan samenvallen met het bewustzijn van de godheid. Die valt niet samen te vatten in woorden of gedachten, want die overstijgt alles. En tegelijk is de godheid alles, en kan je hem begrijpen door jezelf te zijn, want jij valt ook met de godheid samen.

Anders uitgelegd: als je naar een zaadje kijkt, of naar een baby’tje, dan zie je dat het materiaal waarmee het groeit en verandert van buitenaf komt (water of voedsel of zonlicht), maar alles wat het zaadje ooit kan en zal worden, alles wat van het baby’tje een volwassene maakt, zit in het proces waarmee beide zich ontwikkelen. De maker van de volwassene, is het baby’tje zelf. Maar dat is maf, want de volwassene IS het baby’tje. We zijn ons niet bewust van het feit dat die scheppingskracht in onszelf zit, en daarvoor hebben we gidsen nodig: goden, leraren,  goeroes… [x]

Dit lijkt op het verhaal van de big bang, waarin de hele ontwikkeling van ons universum en alles wat daarin bestaat ligt in het proces waarmee die ontwikkeling gebeurt en dus begint. De wereld schept zichzelf als het ware, en is daardoor de schepper.

 

We zullen alle elementen eens apart overlopen:

• A  staat voor het stadium van wakend bewustzijn of jågrat, waarin we ons bewust zijn van de dingen om ons heen. Dit bewustzijn is gericht naar buiten en betrokken op de materie, en het is universeel van aard. De klank die hiermee geassocieerd wordt is de aah, een open en diepe keelklank. Ze resoneert vanuit de Manipura, de chakra (een energiepunt uit bepaalde vormen van oosterse geneeskunde) ter hoogte van de navel, en moet gebracht worden met open mond.
• U is het stadium van droom-bewustzijn of svapna: denken, voelen, wensen, willen. Dit bewustzijn is naar binnen gericht, subtiel en vurig. De klank die hiermee geassocieerd wordt is de oe, die vooraan in de mond ligt . Ze resoneert met de Anahata of hartchakra, en moet gebracht worden met een half-open mond.
• M is  het stadium van diep-slaap-bewustzijn of suṣupti: het bewustzijn dat gericht is op de ondefinieerbare eenheid-der-dingen. Deze staat van bewustzijn is die van de godheid, of Brahman. Het doel van de meditatie is om ooit deze staat te begrijpen. De klank die hiermee geassocieerd wordt is de m, die op gesloten lippen moet klinken. Ze resoneert met Vishuddha, de chakra ter hoogte van de keel.
• Het onuitgesproken vierde deel van de vier vierden, de stilte, is het stadium van absoluut bewustzijn in al zijn facetten. In deze onuitgesproken tweede lettergreep ligt verlichting of bevrijding.

 

De beweging van AUM gaat dus van diep binnenin, een diepe gegronde toon die resoneert doorheen je hele lichaam, naar je tong en dan je lippen.

Hoe moet dat nu klinken?

De heeeel trage versie hoor je hier:

 

Dit is een langere, iets snellere versie.

 

Voor wie nog niet gek is ondertussen, goed: jij hebt geen lessen in meditatie meer nodig, want je hebt blijkbaar een rustige geest! Misschien is deze wel iets voor jou?

 

 

Om is dus niet zomaar vrijblijvende leuke meditatieoefening om eens uit te proberen omdat je er iets over las in Happinez. Niks mis mee als je dat eens doet, maar wees je er van bewust dat je de duizenden jaren oude rituelen gebruikt van vier grote religies om contact te leggen met hun godheid en of het universum (ik heb sikhisme niet eens vermeld, foei Elke) omdat je een baaldag had. Zoals altijd is het belangrijk om je daar bewust van te zijn. De Om-meditatie is een onderdeel van een grotere visie op de wereld en de plaats van de mens daarin. De beweging van de klanken volgt een spirituele ontwikkeling: van de buik waar onze aardse behoeftes en verlangens zitten, naar het hart en dan naar de keel, waarmee we bemiddelen met het verstand. Van de materiële wereld en ons bewustzijn daarvan, over onze innerlijke belevingswereld naar een evenwicht waarin ons actieve denken en beleven slaapt zodat we de godheid die wij zijn kunnen ervaren. Van de schepping van Brahma, over Vishnu die het leven in stand houdt, tot de transformatieve kracht van Shiva.

In onze seculiere westerse wereld zijn we gewoon om stukjes van religies te pikken die we wel tof vinden, of die we begrijpen als iets dat bij ons past. Dat is volstrekt oké. Het is via de New Age-beweging dat oosterse concepten zoals chakra’s en mantra’s tot bij ons gekomen zijn. Maar onze cultuur durft nogal eens laatdunkend doen over de religies zelf: geloven in goden is zoals geloven in Sinterklaas, leven na de dood is een sprookje om de brave mensen braaf te houden, een intelligente moderne mens denkt zelf na… Tegelijk staan onze huizen vol beelden van Boeddha’s en monniken, weten we welk teken op de Chinese dierenriem we hebben en hoewel we al die moslima’s met hun hoofddoeken maar akelig vinden, willen we wel naar de yoga of leren mediteren.

Als cultuur kijken we een beetje neer op religies en hun rare overtuigingen terwijl we tegelijk zoveel van hen leren en gebruiken. Misschien is de volgende fase in onze secularisering wel dat we leren open staan voor meer dan de leuke stukjes van andere religies, en niet alleen coole rituelen overnemen maar ook bestuderen wat het betekent en hoe het met een grotere spiritualiteit verbonden is. Mijn gok is dat als we dat meer doen, we meer begrip zullen ontwikkelen voor elkaar en meer leren zien hoe alles op elkaar lijkt.

 

Want dit:

En dit:

Dit?

Mmmm…. Beginnen we gelijkenissen te zien?

Hier, om eens geen baardige man te kiezen:

Of deze – kippenvel.

(En laten we onze vrienden niet vergeten.)

 

Muziek en vooral gezang is in zowat elke religie belangrijk, meer zelfs: essentieel. Muziek is vaak de brug tot onze godheid, de manier waarop we contact houden met eeuwenoude teksten en hun inzichten, de basis voor onze belangrijkste rituelen. Elk van bovenstaande fragmenten resoneert met iets in ons als mens: ook al ben ik geen jood, geen Maori, geen orthodoxe christen, ik herken de gevoelens die uitgedrukt worden met een deel van mijn wezen dat niet altijd begrijpt of kan uitleggen waarom. Misschien is dat wel de susupti. Alleszins, het doet mij geloven dat we in onze rituelen veel meer van elkaar kunnen herkennen en veel meer over onszelf kunnen leren, dan sommige mensen ons graag zouden willen laten geloven.

 

Extra Bronnen:

OXTOBY W.G. (red.), World Religions: Eastern Religions, Oxford University Press, Canada, 2002

En wikipedia🙂