46. Wat valt er te zeggen over Charlie Hebdo?

(c) Jacky Naegelen/Reuter

Veel. Dit is een roundup van een aantal interessante en minder interessante artikels n.a.v. de aanslagen op het hoofdkwartier van het Franse satirische magazine Charlie Hebdo. Het is een vertrekpunt, niet het alfa en omega.

Eerst even een paar links waar je alle feiten kan opzoeken:

– Tijdlijn van de events in Slate.

– Foto’s op The Boston Globe en Takepart.

– Profiel van de daders in Knack en op Checkpoint (Rudi Vranckx legt een link met 9/11). The Telegraph zet vraagtekens bij onze aannames over hun motieven. Business Week vraagt zich af of het om een wolf pack gaat. (Dat is, voor de duidelijkheid, een aantal lone wolves bij elkaar. Ja, ik weet het: dat is dan gewoon weer een cel, toch?)

– The Daily Beast heeft een profiel van Hayat Boumedienne.

– Lassana Bathily, de zwarte islamitische Malinees die nog op papieren wachtte en zo de meest atypische held is om ooit Het Laatste Nieuws op te vrolijken, krijgt Franse identiteitspapieren.  (Mali is straatarm. De doorsnee Fransman zou hem nochtans omschrijven als een gelukszoeker. En niet alleen de doorsnee Fransman. Check even onze regeringen.)

– Austin Hunt probeerde voor Buzzfeed bij te houden welke Engelstalige publicaties de veelbesproken voorpagina van Charlie Hebdo’s recentste nummer postten. The Washington Post gaat na welke redenering er achter het al dan niet publiceren van de cartoon zit. Elders worden vlaggen verbrand, kerken aangevallen en mensen verpletterd omdat iemand de Profeet tekende. Iets zegt me dat dit niet is wat Muhammed in 632 voor ogen had.

Een aantal newsoutlets doen ook hun best om een bredere context te duiden:

Christian Science Monitor bekijkt de positie van moslims in Frankrijk, maar schijnt meteen ook een licht op het diepgewortelde Franse antisemitisme. Ook Vox gaat hier dieper op in, met vaststelling dat joden slechts 1% van de Franse bevolking zijn maar wel slachtoffer van de helft van alle racistische aanslagen.

Ook Salon wijdt een stuk aan de situatie van moslims in Frankrijk om de aanval te contextualiseren. Falguni A. Sheth, professor filosofie en politieke theorie aan Hampshire College, schrijft onder andere over de impact van satire op onmachtige en onmondige bevolkingsgroepen:

It should be self-evident that “free speech” qua invective camouflaged as satire hardly renders damage to secure populations on the scale that it does to vulnerable minorities. Did Charlie Hebdo satirize Christianity? Of course. But those satirical images raised neither eyebrows nor alarms — not because devout Christians aren’t offended or have “thicker skins,” or are “more rational” than Muslims, but because Christians are neither religious nor ethnic minorities. Christians are not politically vulnerable in the Republic of France; they are the opposite — secure and fully capable. With the support of a powerful Church they are able to muster huge marches against same-sex marriage and other perceived religious offenses. Nor are Christians the subject of a long-standing debate about whether their presence is an economic imposition, undermining society, or a political burden on French society. They are part of the establishment and power elite. As such, their security is guaranteed, since Christian values have long been secularized as a part of French — and lest we forget, American — society.

Fouad Gandoul schetst in Knack de dubbele positie van Europese moslims als “eeuwige Fremdkörper”.

The Independent gaat zelfs nog een stapje verder, recht naar de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog.

Zowel Slate als Vox doen een poging om de belangrijkste (lees: meest controversiële) cartoons op een rij te zetten en te verklaren).

Reacties: cartoons & #jesuischarlie/ahmed.

Eén van de manieren om te reageren, die onder andere zwaar gepromoot werd door één-journalist Rudi Vranckx via zijn website en Facebookpagina, was het maken, delen en verspreiden van cartoons.

Het Laatste Nieuws maakte een roundup hier. Zelfs Astérix-tekenaar Uderzo kwam uit pensioen.  En ook Belgische cartoonisten kropen in hun pen. Het meest besproken waren wellicht die verkeerdelijk aan graffiti artist Banksy toegeschreven potloden.

Een andere reactie die zich als een lopend vuurtje verspreidde was de hashtag #JeSuisCharlie. Gebaseerd op een beeld gecreëerd door Frans muziekjournalist en artiest Joachim Roncin, verspreidde de hashtag en het design zich aan een lopend vuurtje. De slogan is zo populair, dat er meteen patentverzoeken werden ingediend, en urls aangemaakt. Eén van de meer gedurfde was, volgens Slate, deze:

a Belgian businessman whose application would cover “laundry and cleaning products, printed matter, clothing, footwear, toys, decorations for Christmas trees, fruit juices and beer” in Belgium, Luxembourg, and the Netherlands. Roncin zoekt nu zelf eigenaarschap van de slogan en het design, om de initiële boodschap te bewaren en verdere commercialisering tegen te gaan.

Er waren echter ook tegengeluiden. Yamina Adhandaf schrijft:

Je ne suis pas Charlie. Ik zal me nooit verontschuldigen voor andermans daden. Niet vandaag, niet gisteren en wellicht niet morgen. De constante vernedering van minderheidsgroepen (religieuze, etnische, gender) hoeft niet voor mij. Ook al is het maar om te ‘lachen’. In nazi-Duitsland was er ook niets grappigs aan de propagandacartoons over de Joden. Dus nee, geen Charlie voor mij. En nee, dat betekent niet dat ik de daden van vandaag toejuich, elke vorm van geweld is afschuwelijk en verwerpelijk, dus ook ik ben gechoqueerd. Net zoals de dagelijkse terreur tegen Palestijnen vreselijk is, vind ik ook deze moorden vreselijk. Maar om te zeggen dat ik “Charlie” ben, is voor mij een stap te ver. Waarom? Wel, ik wil niet meegaan in het vals discours van geweld tegen vrije meningsuiting. Terwijl de essentie ver weg ligt van vrije meningsuiting. [x]

The Washington Post  belicht de hashtag vanuit een ander licht:

Many of France’s Muslims — like Abdelaali — abhor the violence that struck the country last week. But they are also revolted by the notion that they should defend the paper. By putting the publication on a pedestal, they insist, the French are once again sidelining the Muslim community, feeding into a general sense of discrimination that, they argue, helped create the conditions for radicalization in the first place. [x]

Studente Sarah El Oumari maakte er Je suis humain van, in een korte, krachtige tekst.

Reacties & opiniestukken

Heel wat mensen stonden klaar met reacties, variërend van waanzinnig over interessant tot indrukwekkend. Voor ik de waanzin op u loslaat, een aantal opiniestukken die trachten te analyseren en duiden zonder meteen op de populistische kar te springen.

Opmerking: Ik heb niet de stukken geselecteerd waar ik het mee eens ben, wel de stukken die proberen op een rationele manier de dialoog met deze gebeurtenis aan te gaan.

Op KifKif.be schreef Ico Maly:

De aanslag kunnen we enkel maar begrijpen in de context van een decennialange oorlog. We kennen die oorlog onder de namen ‘War against terrorism’, ‘de botsende beschavingen’ en ze kende haar eerste hoogtepunt met de oorlog in Irak van vader Bush in de jaren negentig van de vorige eeuw.

Deze oorlog wordt niet alleen gevoerd in het Midden-Oosten, ze woedt ook in Europa, Afrika en de Verenigde Staten.  Ze heeft honderdduizenden doden op haar conto. Ze leidt tot verdere radicalisering aan alle zijden, tot een verdere afbraak van de democratie, tot polarisatie en geweld. Ze versterkt de rechterzijde over de hele wereld, de progressieve krachten of ze nu moslim, jood, atheïstisch of christen zijn verliezen keer op keer. [x]

Omid Safi, directeur van het Islamic Studies Center aan Duke University in North Carolina, V.S., beschrijft in zijn opiniestuk op On Being negen stappen om te overlopen in het nadenken over dit moment. Hij begint met de dodelijke slachtoffers, waaronder hij ook de daders zelf rekent, en schrijft dan iets wat ik nergens anders las:

Let us not make saints out of satirists, some of whom fostered racist cartoons, none of whom deserved this fate, all of whom should be mourned. Let us have the integrity to say that the killed satirists spent their lives tearing down sacred icons. Let us, in their death, not turn the satirists into the very sacred icons they opposed their whole life. [x]

Hij wijst ook op het voorschrift van de Koran om lelijke dingen met schoonheid te bestrijden, dat de beste manier om om te gaan met kritiek of aanstootgevende beelden volgens de heilige tekst van islam zelf het zijn van de allerbeste moslim .

 

Hubert Van Humbeeck is bevreesd voor politieke reacties:

Als Charlie Hebdo het recht heeft om met de profeet te spotten, hebben moslims het recht om daar tegen te protesteren – zolang ze niet aanzetten tot haat en uiteraard geen geweld gebruiken. We moeten uitkijken dat we straks in naam van de vrije meningsuiting geen mensen opsluiten omdat ze anders denken. Er is geen behoefte aan een Belgische Patriot Act of een Europees Guantanamo.

Zeker na de moord op Theo van Gogh in 2004 kreeg burgemeester Job Cohen van Amsterdam veel kritiek voor zijn eerdere uitspraak, dat hij de ‘boel bij elkaar’ wilde houden – ‘daar gaat het om’. Tot in zijn eigen sociaaldemocratische partij vonden mensen dat een te softe aanpak van de problemen in zijn stad. Toch blijkt ook nu weer dat alles daarmee begint. [x]

Jan Blommaert deelt zijn bezorgdheid. Terecht, zo blijkt: David Cameron belooft internetcensuur wat door heel wat Europese leiders enthousiast als een ‘call to arms’ gezien wordt; Dieudonné M’Bala M’Bala wordt gearresteerd voor het uitvoeren van zijn recht op vrije meningsuiting en wie lacht met de aanslagen riskeert blijkbaar zes maand Bastille in dezelfde week dat Frans premier Valls de deuren opent voor getolereerd racisme door de term islamofobie niet langer te willen gebruiken (daar zijn goede redenen voor, maar die kent le premier ministre duidelijk niet); en zelfs Tony Blair komt uit zijn winterslaap om nog maar eens te stellen dat alleen the force werkt tegen radicalisering.  Maar geen zorgen, rechts-conservatieve Europese regeringen: Russia has your back.

VLD-burgemeester van Lennik Irina De Knop gaat voor een stuk mee in het verhaal van overvol België en mislukte migratie, maar pleit toch ook voor investeringen in de toekomst van jongeren, via o.m. onderwijs.

Bert Schelfhout & Bart Vanmarcke, respectievelijk voorzitter en ondervoorzitter van Jong VLD, verwijzen expliciet naar de burgervader van Antwerpen:

Dat moslimterreur de ergste gesel is voor de mensheid sinds Hitler, lijkt aannemelijk, maar is dat niet. De boodschapper lijkt daarmee het pad naar een dictatuur van angst te willen effenen. De Wever beweert Westerse vrijheden te verdedigen. Tegelijk pleit hij voor bewakingscamera’s, controle van internetverkeer en breidt hij GASboetes drastisch uit.

Hét ergste wat ons kan overkomen is een maatschappij van controle. Het doembeeld van ‘moslimterreur’ dient politieke doeleinden, niet die van de samenleving. Een samenleving geregeerd door angst, verkrampt. De welvaart die deze dan opbouwt staat in teken van verdediging, niet van geluk. Een verstarde, onvrije samenleving is een voedingsbodem voor conflict en terreur. [x]

Koenraedt Bogaert analyseert als volgt:

Ho maar wacht eens even, zullen sommigen nu denken. Daar is er weer zo één die de ‘bredere context’ erbij sleurt om de individuele verantwoordelijkheid van de geweldplegers vrij te pleiten. Uiteraard doe ik dit niet. Maar hun individuele verantwoordelijkheid is voor ons een ideaal voorwendsel om onze eigen verantwoordelijkheid te ontlopen.

Dankzij de ‘barbaarsheid’ van de moordenaars van woensdag 7 januari en groepen zoals IS moet er niet meer over ons gesproken worden. Alle kritiek op ons eigen systeem, onze eigen maatschappij kunnen we nu weer aan de kant schuiven. Laten we ons focussen op de Ander. Het extremistische geweld wordt gebruikt of aangewend om de Ander te ontmenselijken.

Het maakt niet uit hoe vaak we ook beweren en nuanceren dat er ook ‘gematigde moslims’ bestaan. Het is net de associatie tussen deze twee woorden, ‘gematigd’ en ‘moslim’, dat wijst op het feit dat het vandaag nodig is om altijd een verklarend adjectief te plaatsen bij het woord ‘moslim’, iets wat gewoonlijk veel minder nodig is voor de termen ‘Amerikaan’, ‘Europeaan’, ‘christen’ of ‘liberaal’.

Is het dan zo verwonderlijk dat deze vorm van ontmenselijking een effect heeft op hen die zich vereenzelvigen met de Islam, met de Arabische wereld, zelf zonder ook maar de minste sympathie te vertonen voor IS en het fundamentalisme? Zien we dan niet welk mechanismen van dominantie en onderdrukking we hier toepassen? [x]

Eenzelfde oproep tot nuance zit in heel wat opiniestukken:

Gary Younge in The Guardian:

A black man kills two policemen in their car in New York, and suddenly those who protested against the police killing unarmed black people across the country and going unpunished have blood on their hands. Sony pulls a film about the fictional assassination of a real foreign leader after threats of violent reprisals, and suddenly anyone who challenged the wisdom of making such a film is channelling their inner Neville Chamberlain. Straw men are stopped and searched in case they are carrying nuance and then locked up until the crisis is over. No charges are ever brought because a trial would require questions and evidence. You’re either with us or against us. [x]

In hetzelfde online dagblad, auteur Hari Kunzru:

I don’t want to read about how “we’re all” anything, because wishing away complexity is inadequate and juvenile. I want to hear no talk about cracking down on anyone or tightening anything up. We have cracked and tightened for a decade and a half and all we have to show for it is a bloated, unaccountable security state that is eroding the cherished freedoms we claim to be so eager to protect.

Above all I want to hear nothing about barbarism. The caricature of the jihadi as a medieval throwback, animated by ancient passions, may be comforting to those who would like to wrap themselves in the mantle of civilisation and pose as heirs of Voltaire, but as a way of actually understanding anything, it’s feeble. Understanding is the very least we owe the dead. [x]

Auteur Saskia De Coster vraagt zich in De Morgen af:

Allerlei remedies, gaande van meer overleg tot het inzetten van het leger, zijn al de revue gepasseerd. Toch heb ik nog niemand de meest simpele, zeg maar naïeve vraag horen stellen: hoe het in Allahs naam mogelijk is dat drie mannen zich op klaarlichte dag met kalasjnikovs door het centrum van Parijs kunnen bewegen. Drie gefrustreerde woestelingen op zichzelf staan nergens. Willen die aanvallen met loodjespistolen, dan kunnen ze snel overmeesterd worden. De helper van deze gestoorde woestelingen was niet hun god maar hun kalasjnikov. Kun je als Franse burger dan zo gemakkelijk aan een kalasjnikov raken? In België kan het op de zwarte markt blijkbaar wel, voor een zacht prijsje (DM 6/2/2010). Wanneer er paardenvlees in lasagne wordt ontdekt, schreeuwt iedereen om meer controles. Hoe zit dat met de controle op nog veel gevaarlijker tuig, wapens? [x]

Het Boeddhistisch Dagblad (ja, dat bestaat, en ja, ik lees dat) wijst dan weer op de hypocrisie die extra in de verf gezet werd door de manier waarop 2.000 doden in Nigeria naar de marge van het nieuws gebannen werden:

Selectief omdat we ons nu allemaal getroffen voelen, terwijl we vaak blind zijn voor even blind geweld elders in de wereld. Ook daar worden artiesten en journalisten bedreigd en gedood. Ook daar wordt de vrijheid van meningsuiting met de voeten getreden. Vele onschuldigen, jong en oud, wordt iedere menselijke waardigheid ontzegd. Het lijkt soms alsof we willen zeggen: wat daar in de wereld gebeurt is wel erg, maar zo is het nu eenmaal. Tot het geweld de zee oversteekt en in hartje West-Europa toeslaat in een aanval op ‘onze’ democratie en ‘onze’ vrije meningsuiting. Mag onze verontwaardiging voortaan alsjeblieft wat universeler. [x]

Ook filosoof Naom Chomsky, vriend van de verlichting, wijst op de dubbele moraal bij het gebruik van het woord terrorisme, en Karl De Vos heeft het over het feit dat “samen” zeggen niet hetzelfde is als samen zijn:

Het merendeel van de aanslagen in de EU wordt door nationalistische en separatistische groepen gepleegd. Het probleem zit bij sommige aanhangers van een leer, die door anderen veroordeeld worden. Wat drijft de eersten? Waarom zij en anderen niet? Maar het stopt niet bij wie de trekker overhaalt. Waarom supporteren sommigen in stilte met #JeSuisKouachi? Zij die de wereld niet via deze of andere kranten kennen, maar via internet en schotelantennes. Waarom voelen velen zich niet thuis of willen ze er niet bij horen? Gespierde antiterreur is slechts het begin. De oplossing van binnenlandse problemen ligt ook in het buitenland. De wereld is in ons dorp. Dus ook spreken over het geheim gemartel. Dat bloed vloeit met medeweten en medewerking van sommige staatsleiders die gisteren in de straten van Parijs voor de fundamentele waarden van de democratie marcheerden. Wat met moordende joysticks, die drones hoog boven de wolken naar de dood brengen? Wat met het kreunend volk in Syrië of Irak? Hoe selectief mag verontwaardiging zijn?

Vrijheid van belediging?

Heel wat commentatoren lieten ook hun licht schijnen op de vraag hoe ‘absoluut’ dat recht op vrije meningsuiting precies is:

Professor Brian Klug stelt dit gedachtenexperiment voor:

Here is a thought experiment: Suppose that while the demonstrators stood solemnly at Place de la Republique the other night, holding up their pens and wearing their “je suis charlie” badges, a man stepped out in front brandishing a water pistol and wearing a badge that said “je suis cherif” (the first name of one of the two brothers who gunned down the Charlie Hebdo staff). Suppose he was carrying a placard with a cartoon depicting the editor of the magazine lying in a pool of blood, saying, “Well I’ll be a son of a gun!” or “You’ve really blown me away!” or some such witticism. How would the crowd have reacted? Would they have laughed? Would they have applauded this gesture as quintessentially French? Would they have seen this lone individual as a hero, standing up for liberty and freedom of speech? Or would they have been profoundly offended? And infuriated. And then what?

Politiek redacteur voor HuffPo Mehdi Hasan verwijst expliciet naar dit gedachtenexperiment wanneer hij schrijft:

Does it not bother you to see Barack Obama – who demanded that Yemen keep the anti-drone journalist Abdulelah Haider Shaye behind bars, after he was convicted on “terrorism-related charges” in a kangaroo court – jump on the free speech ban wagon? Weren’t you sickened to see Benjamin Netanyahu, the prime minister of a country that was responsible for the killing of seven journalists in Gaza in 2014, attend the “unity rally” in Paris? Bibi was joined by Angela Merkel, chancellor of a country where Holocaust denial is punishable by up to five years in prison, and David Cameron, who wants to ban non-violent “extremists” committed to the “overthrow of democracy” from appearing on television.

Politicoloog Bilal Benyaich ziet in een beperking van die vrijheid van meningsuiting een middel om radicalisering aan te pakken en bruggen te bouwen:

De slachtoffers van deze dubbele polarisering zijn de 99 procent moslims en niet-moslims die hier niets mee te maken hebben. Nu is meer dan ooit het moment om de rangen te sluiten. De vrijheid van meningsuiting is een groot goed dat absoluut verdedigd moet worden, maar ze stopt van zodra er nog maar opgeroepen wordt tot geweld.

Docent Levensbeschouwing aan de UA en coördinator bij het IK-KS Stijn Latré schrijft over Als bijtende spot pestgedrag wordt. Voor Slate pende financieel redacteur Jonathan Weissman een stuk waarin hij zowel het heroïsche als racistische karakter van Charlie Hebdo probeert samen te denken.

Cartoonisten in de Arabische wereld grepen de kans om niet alleen die vrijheid van meningsuiting te analyseren, maar wezen ook op de hypocrisie van het westen.

CSM stelt zich de vraag of offensive speech niet selectiever gebruikt moet worden, en in welke omstandigheden dan wel. Ook Jeroen Verhelst buigt zich over die vraag, en stelt:

De inhoud van de mening kan nooit objectief beoordeeld worden door een ander, wat meteen ook de reden is dat het van buiten uit beperken ervan onwenselijk is. In deze clash der beschavingsniveaus mag de vrije meningsuiting niet aan banden worden gelegd, want dat is steeds een straat zonder einde. Maar men mag ook niet de fout te maken om de vrijheid van meningsuiting krampachtig om te zetten in een plicht tot meningsuiting. Dat soort van principieel conflictdenken heeft op lange termijn een grote verliezer, en dat is de, hoe contradictorisch het ook klinkt, onze vrije samenleving.

Stephen Fry stelt daarentegen onomwonden: You Must Mock.

Minder scherp analytisch maar niettemin het bekijken waard was de openingsmonoloog van Jon Stewart voor zijn satirische nieuwsprogramma The Daily Show. In Nederland vestigde De Wereld Draait Door-huisdichter Niko Dijkshoorn zijn hoop op empathie.

Stemmen uit de Oemma

RawStory verzamelde 46 reacties van moslims wereldwijd, als reactie op Fox News’ claim dat het in de islamitische wereld oorverdovend stil bleef. In eigen land wijst Koert Debeuf, die in Caïro resideert, op de schijnbaar moedwillige blindheid van de westerse pers voor internationale reacties. Peter Edel geeft het een overzicht van de reacties in Turkije.

Deredactie probeert toch wat kleur in de berichtgeving te smijten door eindelijk experten aan tafel te verzamelen om het rond radicalisering te hebben, maar ook door eens te gaan kijken bij onze jongeren zelf en zelfs een heuse imam aan het woord te laten. Ook journalist en Brussels leraar Lode Delputte heeft het over zijn leerlingen, en hun reacties.

Moslims reflecteren ook kritisch op de manier waarop islam zelf functioneert binnen dit soort aanvallen. Zo schrijft godsdienstfilosoof Abdennour Bidar in een open brief aan de islamitische wereld n.a.v. de aanslag:

I see in you, oh Muslim world, great forces ready to rise up and contribute to this global effort to find a spiritual life for the 21st century. Despite the severity of your sickness, you have within you a great multitude of men and women who are willing to reform Islam, to reinvent its genius beyond its historical forms, and to be part of the total renewal of the relationship that mankind once had with its gods. It is to all those who dream together of a spiritual revolution, both Muslims and non-Muslims, that I have addressed my books, and to whom I offer, with my philosopher’s words, confidence in that which their hope glimpses.

Hij legt de verantwoordelijkheid voor het ontstaan van extremistische groepering weldegelijk binnen islam zelf, en roept daarom op tot verandering.

Zelfs Hezbollah verwierp de actie.

De belangrijkste reactie vanuit de islamitische gemeenschap kwam wellicht van de broer van geëxecuteerde politieagent Ahmed Merabet, Malek. Vox heeft de tekst in het Engels, en bespreekt het belang van de reactie.

Desondanks is de islamitische gemeenschap toch het mikpunt van gewelddadige uitbarstingen. In The Guardian schrijft Nabila Ramdani:

Two of the dead – Ahmed Merabet, a police officer, and Mustapha Ourad, who was working in the Charlie Hebdo office – were themselves Muslim. Many fellow Muslims were among the crowds that poured on to the streets on Wednesday night in a show of solidarity for the Charlie Hebdo victims, rallying behind President Hollande’s call for national unity.

Despite all this, the seemingly inevitable backlash has begun, with mosques being targeted. Blank grenades were thrown at one in Le Mans on Wednesday night, with bullet holes also found in its windows. Shots were fired at a Muslim prayer hall near Narbonne, in the south of France, while an explosion close to a mosque in Villefranche-sur-Saône was described by a local prosecutor as a “criminal act”.

As the history of Paris shows, extreme violence often inspires further violence. The bloody cycle continues, just as it has always done. But attributing its causes to millions of law-abiding French Muslims is as cynical as trying to blame it on a small group of artists and writers. [x]

In Knack tekent Wided Bouchrika op dat

Opiniemakers als Doornaert vragen moslims vandaag niet alleen zich af te keren van de aanslagen. Het liefst van al moeten zij bovendien hun ontevredenheid met de gepubliceerde Mohamedcartoons begraven. Maar net als dat Charlie Hebdo en eender welke andere media het recht hebben kritiek te uiten op de actualiteit en hun vrije meningsuiting en persvrijheid uit te oefenen, hebben gelovigen – moslims, joden, christenen … – het recht door die uitingen geraakt te zijn en de zaken af te keuren. Zo vatte een Arabische tweet perfect samen: ‘Ik ben Charlie niet, ik wil Charlie niet zijn en ik wil niet dat iemand Charlie doodt.’

Mijn naam drukt ook op mij een stempel. En allicht werd ook van mij verwacht dat ik me van al dat extremisme zou distantiëren als ik mijn geloof nog hoog in het vaandel wil kunnen dragen. Wel, als westerse atheïst wil ik me in naam van mijn geloof tegenover alle gediscrimineerde moslims verontschuldigen. [x]

En ook de Nederlandse Amin Mousaoui heeft het over de oneerlijke vraag aan alle moslims om afstand te doen van een handvol gekken, en spreekt over de manier waarop hij door deze aanslagen óók in zijn basiswaarden geraakt is

De reacties die u liever niet had gezien

Oh, maar u wil natuurlijk ook het bewijs zien voor het feit dat elk drama zich leent om misbruikt te worden voor externe doeleinden, want net als ik bent u een beetje masochtistisch. Enjoy these:

Fox News’ Eric Bolling stelt enthousiast voor om ook in de V.S. de politieagenten tot de tanden te bewapenen, na maanden van straatprotest als reactie op een reeks dodelijke incidenten waarbij overbewapende agenten ongearmde zwarte mannen neerschoten.

Ter linkerzijde liet presentator, komiek, regisseur, auteur en professioneel atheïstische missionaris Bill Maher het volgende optekenen bij Jimmy Kimmell

I’m asking them to turn toward the truth, as I have been for quite a while. I’m the liberal in this debate. I’m for free speech. To be a liberal, you have to stand up for liberal principles. It’s not my fault that the part of the world that is most against liberal principles is the Muslim part of the world. [Most Muslims would not carry out such an attack, but] hundreds of millions of them [support attacks of this manner]. [x]

Columniste Suzanne Moore kiest dit moment om faithphobia te lanceren als een nieuwe intellectuele trend en misinterpreteert meteen Voltaires concept van wederzijdse tolerantie.

Winner, winner, chicken dinner is ongetwijfeld de licht gestoorde Jeanine Pirro , die schreeuwt om hen allemaal te doden, want ze dringen binnen via (I kid you not) interreligieuze dialoog en migratie. Yup yup. Minder hilarisch: de vrouw is een voormalige rechter van de staat New York.

Komiek, auteurs en révolutionair bohémien Russell Brand deed via zijn blog The Trews een poging om “het beste” van David Cameron , Rupert Murdoch-nieuwsbladen en in het bijzonder Fox News te bundelen. Hij had er wel een aantal vlogs voor nodig (Whose Fault Is it?,  If You’re a Non-Muslim in Birmingham, Get Out! en Farage & Hannity Together: Is Fox a No-Go Zone?) maar legt ondertussen ook kort maar vrij correct uit hoe de mediaconglomeraten, verschillende overheden en bepaalde takken van de economie baat hebben bij een angst van klimaat en verdeeldheid.

Ook KifKifs Youssef Kobo waagt zich aan mediakritiek:

Weinig zelfkritiek, geen parallellen die getrokken worden met de War on Terror en de talloze doden die daarbij zijn gevallen in het Midden Oosten. Geen woord over het falen van de internationale gemeenschap om te interveniëren in Syrië, waardoor het land een broeihaard voor extremisten werd, die hun terreur over heel de wereld verspreiden. Veel hysterie, weinig nuance en context. Misschien is het nog te vroeg voor een heldere, evenwichtige analyse. Het is te voorbarig om nu al met vingers te wijzen terwijl de wonden nog zo vers zijn. [x]

In een interview met HUMO zet hij zijn visie nog wat uitgebreider uiteen.

Het Franse blad L’Express gaf zelfs een overzicht van de ‘ergste pogingen tot recuperatie’. Drie keer raden welke Napoleon-van-‘t-Scheld ook in dit lijstje opdook, naast professionele windbuil Donald Trump, Griekse premier Antonis Samars en Franse parlementslid Habib Meyer

Cartoonisten aan het woord

De cartoonisten zelf namen voor één keer zelf ook het woord.

Cartoonist en docent Steve Michiels nodige vijf collega-cartoonisten uit om te komen praten voor de studenten van LUCA School of Arts in Gent. Knack tekent het volgende op uit de mond van Michiels zelf:

Voor ons is dit een tijd van introspectie. Zijn de tekenaars van Charlie Hebdo gesneuveld omdat ze cartoonist waren? Of hadden ze gewoon pech? De mensen in de supermarkt waren geen cartoonist. Waren die cartoons er niet geweest, was er dan iets anders geweest waardoor die terroristen zouden zijn overgegaan tot geweld? [x]

Wat volgt is een interessant overzicht van hoe een satiricus zich verhoudt tot het medium en de inhoud van haar/zijn kunst.

In The Guardian denkt graphic artist en journalist Joe Sacco over de vraag wat het betekent voor satire als één groep de grap niet “heeft”. Cartoonist Gal is één van diegenen die de aanslag vergelijkt met 9/11.

Terzijde: levensbeschouwing op school

En natuurlijk laaide het debat rond de rol van godsdienst in het onderwijs weer op. Want nu we collectief hadden vastgesteld dat godsdienst de grote boosdoener was, moesten ook daar duidelijke maatregelen getroffen worden. Mijn mening vind je hier.

Gentse Schepen van Onderwijs Elke Decruynaere  vindt dat dit het perfecte moment is om de LBV te hervormen.

Bert Devroey zit op dezelfde piste:

Staat ‘empathie’ in de eindtermen van het onderwijs? Ik heb werkelijk geen idee. Het is aan onderwijsdeskundigen om na te gaan of zoiets in een apart vak zou kunnen worden onderwezen of geoefend, of ingebed in de lessen levensbeschouwing. De voorbije weken is er ook al geopperd om die levensbeschouwelijke lessen niet meer op te delen (zedenleer, katholieke godsdienst, islamonderricht…), maar juist samen te voegen. Ook dat is een interessante denkpiste. Wat het ook wordt, ik denk dat het dringend is. Mevrouw Crevits, dit is iets voor uw departement en voor uw to-dolijstje. Bovenaan. [x]

KifKif-redactielid Hanan Challouki beschreef een incident in de school van haar 12-jarige neefje:

Tijdens de les werd door de juf de terreuraanslag bij Charlie Hebdo aangehaald en besproken met de klas. Besproken is nog algemeen verwoord: de leerkracht heeft haar islamofobische mening aan de leerlingen in de klas opgedrongen. Toen ze vroeg aan haar klas wat er gebeurd was, antwoordde een leerlinge dat moslims Charlie Hebdo hadden overvallen en cartoonisten hadden vermoord. Daarop vroeg ze wie de slachtoffers waren, hoewel de leerlinge dit al had aangegeven. Een andere leerling antwoordde met ‘de islam’, waarop zij zonder enige nuance of bewustzijn van haar positie als leerkracht antwoordde: ‘Neen, de islam is de schuldige!’. Niemand in de klas zei nog iets en ze besloot een minuut stilte te houden voor de slachtoffers van de terreuraanslag. [x]

Bart Boone verzamelde tips op Facebook (o.m. via Katrijn Geldhof) om met leerlingen te praten over dit soort situaties.

Tot slot nog Rob Wijnberg, die de vraag naar de wanverhouding tussen de berichtgeving over de Nigeriaanse zelfmoordaanslag en die in Parijs hertaalde als: “Een na grootste aanslag ooit: Geen relevante doden.”