Boeddha door lordgimp @ deviantart
De Boeddha is niet de enige boeddha. Boeddha is een titel die je verkrijgt in het boeddhisme als je de Verlichting bereikt hebt. En die Verlichting is niet de aan de Franse revolutie gerelateerde Europese manier van denken, maar een staat van zijn: het volkomen begrip van de Dhamma.
Die Dhamma is een natuurwet: een manier om het zijn van de wereld te verklaren en te begrijpen. De Boeddha die de Dhamma ontdekte en uitklaarde, is meteen ook de eerste Boeddha: Siddharta Gautama Boeddha. Gautama Siddharta leefde van 450 BCE tot 370* BCE in India, al zou dat ook een paar decennia vroeger kunnen zijn. Verder weten we weinig over hem – de vroegste bronnen over de Boeddha dateren van ca. 100 BCE. Hij was volgens de overlevering een ‘prins’, wat kan betekenen dat hij de zoon van een stamleider was, of van een oligarch. Al zijn er ook boeddhisten die geloven in een maagdelijke geboorte. Tiens, werkelijk niets is origineel!
Terug naar de Dhamma.Die is – helaas – niet samen te vatten in één enkele zin. Dat zou lekker handig zijn, maar levensbeschouwingen zijn dan wel handig, ze zijn ook complex. Zo ook het boeddhisme. De boeddhistische Dhamma valt uiteen in drie belangrijke elementen. Het eerste daarvan zijn de Vier Edele Waarheden. Die waarheden zijn bijzonder deprimerend: Dhukka betekent dat er lijden is, zowel lichamelijk als psychisch lijden. Een deel van dat lijden wordt veroorzaakt door het niet vervuld worden van verlangens. Die verlangens zijn de oorzaak van het lijden (Samudaya): verlangen naar wereldse dingen, verlangen naar bestaan en verlangen naar niet-bestaan, of het niet-bestaan van bepaalde situaties. Gelukkig is er een oplossing voor dit probleem: Nirodha, het opgeven van alle verlangens, het loslaten van het materiële, fysieke, emotionele… Hoe neem je afstand van je verlangens, hoe laat je los? Dat gebeurt via de vierde Edele Waarheid: Magga, het Achtvoudige Pad.
Dat pad, met acht voorschriften voor een juist leven, is meteen het tweede aspect van de Dhamma. Het derde aspect is de leer van het afhankelijk ontstaan. Dingen bestaan niet op zichzelf, maar ontstaan door een externe oorzaak, en die oorzaak heeft op zichzelf weer een oorzaak. In het boeddhisme kent men twaalf oorzaken van ontstaan, die in zichzelf een proces vormen. Deze natuurwet verklaart het cyclische denken van de boeddhisten, maar hangt ook nauw samen met het idee van karma.
Het is belangrijk om te begrijpen dat de Dhamma niet louter een spiritueel, filosofisch of ethisch voorschrift is – iets dat de mens zou moeten doen, om gelukkig te worden. De Dhamma beschrijft de werkelijkheid, en de materiële principes die erin werkzaam zijn. In die zin staat de Dhamma op een gelijke hoogte met fysica of biologie: goden of bovennatuurlijk krachten hebben geen invloed op de Dhamma.
Lijden dus. En om aan het lijden te ontsnappen, moet je loslaten. Voor ons westerlingen klinkt dat als waanzin: wij nemen alles en iedereen in onze omgeving in ons bezit. Onze partner, onze kinderen, onze vrienden. Van mij, van mij, van mij. We zijn gehecht aan iPhones en pluchen dieren, kijken uit naar films en vakanties, en kopen en consumeren er op los. Loslaten brengt geen glimlach op ons gezicht.
Waarom lacht de Boeddha dan?
Omdat hij zich omringd weet met vrienden, zonder bang te zijn verlaten of bedrogen te worden. Het gezelschap waarin hij vertoeft hier en nu is niet zijn bezit, maar een geschenk waar hij intens van geniet. Omdat hij zich omringd weet met schoonheid, die niet bedreigd wordt door ouderdom omdat ze innerlijk is, en door beoefening van de Dhamma alleen groter en krachtiger wordt. Omdat hij zich gezegend voelt door armoede, een begrip dat niet te verwarren valt met echte armoede die doet lijden.
Meer lezen:
HANNES T., Zen of het konijn in ons brein,
BoeddhaBasics.be heeft een aantal heel heldere, fijne artikels over het boeddhisme
(Engels) Meditation, Mindfulness and the relativity of thought in Buddhism
* Ik gebruik het minder eurocentrische, meer neutrale (before) common era.
Factotum 
8 gedachtes over “21. Waarom lacht de Boeddha?”