13. Pwnt yin yang, of is het omgekeerd?

Yin Yang door malagueta @ deviantart

Weinig symbolen zijn zo alomtegenwoordig en zo mis begrepen als het yin-yangsymbool. Het verschijnt op buttons van ravers, als teken van religieuze harmonie en vrede, als onderdeel van BBC Sherlock-fan art… overal, zo lijkt het.

Maar het is geen universeel symbool. Integendeel, het heeft diepe culturele wortels, die maken dat het symbool eigenlijk helemaal niet past in onze westerse maatschappij. Of toch?

Om te beginnen zijn yin en yang twee kosmische krachten. Geen principes of ideeën, maar echte bestaande krachten die de harmonie of disharmonie van het universum bepalen: zijn ze in balans, d.w.z. evenveel aanwezig in de werkelijkheid, dan is er harmonie. Onevenwicht zorgt voor instabiliteit, stress op het systeem, onrust.

Yin is de vrouwelijke kracht: aards, schaduwrijk, koud, passief en vochtig. Yang is mannelijk, en dus hemels, helder, warm, actief en droog. Yin verwijst ook naar het noorden, en wordt doorgaans afgebeeld als zwart; en yang staat voor het zuiden en is doorgaans wit. Het zijn complementaire principes: het vrouwelijke en het mannelijke hebben elkaar nodig; de hemel en de aarde, de kou en de warmte, de regen en de droogte.. zijn complementaire begrippen. Alleen samen zijn ze kenbaar. Zouden we warmte appreciëren als we geen kou kennen? Is het mannelijke definieerbaar zonder het vrouwelijke?

De duale begrippen yin en yang stammen uit het confucianisme van de Han-dynastie, maar zijn vooral significant in het taoïsme, een oude Chinese filosofie en levensbeschouwing gebaseerd op het denken van Lao Tse. Geleerden beschouwen het confucianisme zelf als eerder georiënteerd op yang, en het taoïsme (en vooral het centrale werk, de Tao Te Ching) als eerder doordrongen van yin. In het taoïsme wordt het geheel van het universum aangeduid als de dao of tao. Yin en yang zijn uitdrukkingsvormen van die dao, die altijd in beweging is. Daardoor zijn yin en yang ook voortdurend aan verandering onderhevig: een verandering in de dao kan yang meer vrijheid geven, waardoor er een worsteling ontstaat om een nieuwe harmonie te creëren, wat op zich verandering in het geheel van de dao veroorzaakt. De harmonie tussen yin en yang verklaart dus de veranderlijkheid van de wereld rond ons.

De mens zelf bestaat ook uit yin en yang, en moet ook in zichzelf in harmonie brengen. Dit gebeurt o.a. door innerlijke alchemie of neidan, waarop ook de praktijk van macrobiotisch eten gebaseerd is. Het doel is om de qi of levensenergie op peil te brengen en houden. Er hoort, naast een bewuste manier van eten, vooral meditatie en qigong bij. Qi is een begrip dat door oosterse wetenschappers zeer ernstig genomen wordt. Westers onderzoek is quasi-onbestaande.

Ook feng shui houdt verband met de principes van yin en yang: verhoudingen van ronde vormen en hoeken, van licht en schaduw, van harde oppervlakken en zachte stoffen binnen in een huis, zouden de qi van de woning en dus van de bewoners positief kunnen beïnvloeden, als er op een doordachte manier mee omgegaan wordt.

Westers denken is duaal: goed vs. kwaad, dag vs. nacht, verleden vs. heden vs. toekomst… Begrippen zijn afgelijnd, en alles kan in een doosje. Het oosterse denken waaruit het concept van yin en yang is ontstaan, is cyclisch: alles begint in een einde, elke definitie omvat de definitie van het andere, het ultieme streven is evenwicht.

Een raver met een yin-yang-button op zijn jas zoekt kicks, zoekt transcendentie door uit zichzelf te treden, door zijn qi vrij te laten. De vredesactivist streeft naar harmonie tussen alle levende, dynamische processen in de maatschappij. De studente die op haar kamertje een stuk Sherlock-fanart doedelt, vat onbewust het concept dat leven en dood, wijsheid en intelligentie, rust en energie… niet zonder elkaar te denken vallen. Dat Sherlock en John Watson zijn zoals yin en yang, alleen bij elkaar in harmonie, elkaars rustpunt en ontstaan.

Het principe van yin en yang spreekt ons westerlingen misschien net aan omdat we zo duaal denken, en in onze maatschappij nood hebben aan meer flow en minder disharmonie?

Of misschien is het gewoon een cool symbool.