5. Waarom wauwt de pow wow?

Pine Ridge Pow Wow

Dansende indianen spreken tot de verbeelding. Of je nu grootgebracht bent met de films van John Wayne, Peter Pan (Disney, altijd voor casual racism te vinden, al besef je dat als peuter natuurlijk niet), de strips van Lucky Luke of afschuwelijke hits van de M-Kids – de kans is groot dat als je ouder dan 20 bent, je ooit in de tuin van de bomma aan een boom vastgebonden bent en onderworpen bent aan een uitbundige indianendans.

Maar hoe accuraat is onze verbeelding, of beter gezegd: het beeld dat we uit kunst en media van pow wows en regendansen hebben?

Om te beginnen is het een beetje zoeken naar een beter woord dan ‘indianen’, wat clichés van roodhuiden en verentooien oproept. Amerikanen spreken over Native Americans als een verzamelnaam voor de inheemse stammen van het noordelijk deel van het Amerikaanse continent,  Canadezen over Aboriginal peoples of First Nations. Wikipedia biedt mij alleen ‘indianen’ aan als vertaling, en synoniemen.net laat mij weten dat ‘roodhuid’ het enige gevonden alternatief is. Toch maar indianen, dan? *

Dansen, dus. Er zijn er flink wat. Zo ontstond bij de Kiowa van Oklahoma de Gourd Dance, die een mythische ontmoeting met een rode wolf herdenkt door op het einde van de dans een huilende kreet te slaan. In Kiowa heet de dans Ti-ah Pi-ah, wat zich laat vertalen tot ‘Klaar om te gaan, klaar om te sterven’. Het is dus een krijgersdans, en wordt daarom ook uitsluitend door mannen gedanst. Vrouwen kunnen buiten de cirkel ter plaatse een beetje meedoen. De ‘gourd’ in kwestie is een ratel, die gebruikt wordt tijdens het dansen.  Ook de Comanche en Cheyenne hebben een rateldans, al lijkt het alsof die van de Kiowa oorspronkelijker is. De Gourd Dance kende een revival vanaf 1957, en wordt vaak gedanst op pow wows, ook door andere stammen. [Voorbeeld.]

De bekendste, voor ons alleszins, is de regendans. Hoewel verschillende bronnen suggereren dat de dans nog gebruikt wordt om een droogseizoen te overbruggen, is er echter bitter weinig over te vinden. De meest uitgebreide omschrijving is Julia Butrees omschrijving van de Zuni Rain Dance, waarbij de dansers veel turquoise en blauwe elementen in hun kleding verwerkten, om de lucht en de regen te symboliseren. [En daar komt dus die turquoise streep in de regenboogvlag vandaan.] Indianen moeten een basaal begrip van weerpatronen gehad hebben, want ze gebruikten de regendans om kolonisten geld uit de zakken te kloppen. Slim gezien.

Een andere, fascinerende, regendans is de Snake Dance van de Hopi. Manu Riche spreekt er met enige schroom en verwondering over in een interview over zijn atoomfilm Snake Dance [x], als een manier om de angst voor de droogte te bezweren. Aangezien de dans door de Hopi nog steeds als een heilig ritueel gezien wordt, mag hij nog steeds niet gefilmd worden.

Maar als je indianen wil zien dansen, moet je naar een pow wow gaan. Een pow wow is een bijeenkomst van indiaanse stammen. Er wordt doorgaans gezongen en gedanst, en het is heden ten dage vooral een gelegenheid om de oorspronkelijke culturele en religieuze gebruiken van de stam te eren. Omdat dansen één van de hoofdactiviteiten is, verloopt dit zeer georganiseerd. Elke demografische groep (volgens leeftijd en geslacht) heeft een hoofddanser: mannen, vrouwen, jongens, meisjes, ouderen en ook de Gourd Dance heeft een afzonderlijke leider. Zij moeten de dansen in goede banen leiden, en maken ook vaak deel uit van de openingsceremonieën. Deelnemers zijn gekleed in regalia (geen kostuums, omdat dat teveel doet denken aan black face-achtige ‘valse indianen’ uit het eind van de 19e en begin 20e eeuw) en mogen niet op elk moment gefotografeerd of aangeraakt worden.

De Fancy Dance van de Ponca van Nebraska en Oklahoma is een populaire dans op pow wows. De dans in ontwikkeld tijdens het interbellum in de reservaten, als een manier om de traditionele cultuur te bewaren en toch ook toeristen te entertainen en zo geld in het laatje te brengen. Ze is afgeleid van traditionele oorlogsdansen van een heleboel verschillende stammen, en dankt daaraan ook de naam ‘pan-indian dance’. Het is een heel energieke dans, die de danser vraagt om poses aan te nemen en zich in heel kleurrijke regalia te hullen. Typisch is dat de dansers ook een bustle dragen, een cirkel- of U-vormige constructie van veren die op de borst of de rug bevestigd wordt. Ook vrouwen dansen deze dans, doorgaans gehuld in een luxueuze, kleurrijke sjaal die de gebroken cocon van een ontpoppende vlinder moet voorstellen. [Voorbeeld mannen.] [Voorbeeld vrouwen.]

Een andere populaire dans is de Straight Dance, of de Southern Traditional. Een beetje waardiger en meer gedisciplineerd dan de Fancy Dance en Gourd Dance, wordt de Southern Traditional gezien als de symbolische uitbeelding van een gevecht of jachtpartij. De dansers mogen daarom niet achteruit dansen, want dat zou een gebaar van overgave zijn. De dansers gaan gekleed in soberder regalia, maar met een gigantische hoeveelheid attributen: van stokken, roachs en sjaals tot een heus ottermes. Een mes, om otters te doden. Zo’n mes. [Voorbeeld.]

De Grass Dance komt in tegenstelling tot de vorige twee uit het noorden van de V.S., en houdt ergens het midden tussen beide dansvormen. Typisch hier zijn de lange franjes aan de kledij, die in combinatie met sobere maar brede gebaren en bewegingen moeten doen denken aan gras dat beweegt in de wind. [Voorbeeld.]

Vrouwen hebben aparte traditionele dansen, meestal vernoemd naar de kledij die gedragen wordt, waaronder de tot de verbeelding sprekende Jingle Dress. De regalia bevatten een heleboel rijen metalen kegeltjes, die tinkelen en kletteren wanneer er gedanst wordt. De dans is Ojibwa van oorsprong, en is ontstaan in verschillende gemeenschappen. De inspiratie voor de dans zou uit een droom komen, en uit de omringende legendes blijkt dat de dans ook helende krachten heeft [x]. De Jingle Dress zelf is een sobere dans, waarbij de danseres niet achteruit mag geen, geen volledige cirkels mag maken en de voeten niet mag kruisen. [Voorbeeld.]

De traditionele pow wow dans die mij het meest betoverd heeft, echter, is de Hoop Dance. U leest het goed: hoop, als in Hula Hoop. Blijkt dat indianen deze betoverende meisjessport al veel langer beoefenden, en met een diepere rituele betekenis. De Hoop Dance is een vorm van verhalende dans, waarbij de danser tot dertig verschillende cirkels kan gebruiken om plaatsen, dieren en personages uit te beelden. Volgens de Anishinaabe-legende is de dans ontwikkeld door de mythische Manitou Pukawiss,die onterfd werd door zijn vader omdat hij alleen geïnteresseerd was in onpraktische dingen, zoals reebokjes imiteren. Pukawiss leerde zijn stam over de dieren door hen in een dans te imiteren, maar zijn nieuwe populariteit maakt hem een beetje overmoedig, en zijn broer reageert slecht op zijn plagerijen. Vanaf dan danst Pukawiss niet meer om te onderwijzen, maar om mensen die te trots zijn te confronteren. De dans is dus deels een mythologische vertelling, deels een spirituele vereniging met de natuur en deels een oefening in nederigheid. [Voorbeeld.] [En nog één.] [Allé, omdat het de laatste is.]

Meer lezen?

Gathering of Nations Website

powwows.com

Omaha Indian Pow Wow Music (Library of Congress)

Native American Dances (Legends of America)

History of a Warrior’s Dance – Gourd dancing (Indian Country Today)

Origins of Grass Dance (Indian Country Today)

 

 

* Psst… ‘indiaan’ moet je niet schrijven met een hoofdletter, omdat het geen nationaliteit of etniciteit is maar een gemengde groep van verschillende etniciteiten. Zoals zigeuner, zegt Wikipedia, maar laat dat nu net een even beladen term zijn…