2. Wat was er mis met knalroze en turquoise?

U kent deze vlag wellicht: u heeft haar gezien op festivals of in hartje Brussel op een warme lentedag, of op uw televisiescherm tijdens de eerste Gay Pride in Oeganda en zegeningen op het Sint-Pietersplein. Het is immers een verwarrende vlag: is dit nu de Pace-vlag? Of toch die van de holebi-gemeenschap*?

Deze vlag, hierboven, is het werk van grafisch kunstenaar en eigenaar van een stikmachine Gilbert Baker.[x] (U lacht, maar dat bleek een belangrijk element in zijn opgang tot lgbtq vlaggenmaker.). Hij was als soldaat bij het Amerikaanse leger gestationeerd in San Francisco in het begin van de jaren ’70, bij het begin van de grote holebi-burgerrechtenbeweging daar, en rolde zo het leven van lgbtq-icoon binnen – want hij had een stikmachine. Hij maakte wel meer vlaggen, ook voor anti-Vietnamprotesten bijvoorbeeld, maar de bekendste is toch degene die je hierboven ziet.

Baker baseerde zich op de regenboogvlaggen van de hippy-beweging, maar ook op een traditie van kleurrijke codes binnen de ‘geheime’ gemeenschap van homoseksuelen. Elke kleur heeft een eigen betekenis, en staat symbool voor een aspect van de gemeenschap: roze staat voor seks, rood staat voor leven, oranje voor helen, geel voor de zon, groen voor de natuur, turquoise voor kunst en magie, blauw voor harmonie en paars voor geest. [x]

Al vrij snel ‘verdwenen’ twee kleuren: het knalroze van seks en het turquoise van de magie. De redenen zijn vrij banaal: knalroze bleek al snel te duur omdat de verf niet voorradig was om de vlag in grote aantallen te kunnen produceren. Na de dood van Harvey Milk moest ook turquoise het ongelden, want op die manier konden er langs weerszijden van het parcours voor de rouwstoet drie kleurrijke rijen getrokken worden. Het was deze historische optocht die de regenboogvlag tot hét symbool van de holebibeweging zou maken. [Overigens, als ‘de dood van Harvey Milk’ niet meteen een belletje doet rinkelen, is dit misschien wel interessante lectuur. Of u kan ook gewoon de film bekijken.]

De vlag verving andere symbolen, waarvan de belangrijkste de roze driehoek is die werd ontleend aan het naziregime, en eigen gemaakt als een geuzenbadge [x].

Baker baseerde zich volgens een aantal bronnen op de Flag of Race, die vijf kleuren had (maar waar ik verbazend weinig over terug vind), maar ook op de vlag van de vredesbeweging die in 1961 voor het eerst opgang maakte in Italië. Deze vlag telt zeven strepen en bevat ook het woord ‘pace’, Italiaans voor… vrede. Voor de duidelijkheid. Deze vlag is een enthousiast bezoeker van het Vaticaan in tegenstelling tot haar jongere zus, die (tot voor kort?) een pak minder welkom was. De reden is evident: de regenboog verwijst naar de belofte van hoop en redding die God gaf aan Noah na de vloed, waardoor christenen er zich mee verbonden weten.

Maar voor de zekerheid: staan er grote witte letters op? Geen holebivlag. Al kan u verzekeren dat het allemaal nog veel ingewikkelder is, met die regenboogvlaggen.

 

update

Gilbert Baker overleed in maart van 2017 [x], hij was slechts 65 jaar oud. Twee maand later zou een lgbtq-beweging in Philadelphia de vlag na zoveel decennia trouwe dienst opnieuw revampen, dit keer door er twee stroken aan toe te voegen: een bruine en een zwarte, om etnische diversiteit te symboliseren en zo aandacht te vestigen voor de dubbel gediscrimineerde minderheid van Amerikaanse bruine en zwarte lgbtq mensen. [x] En ik moest denken aan Gilbert Baker die, geïnspireerd door Native Americans en hun gebruik van turquoise in juwelen en kunstobjecten, de turquoise strook aan de vlag had toegevoegd. Een stuk dat gesneuveld was voor Harvey Milk.

Symbolen veranderen en waarvoor de beweging strijdt, verandert. Maar de Pride Flag wordt meegedragen tijdens protesten en betogingen en samenkomsten wereldwijd – van Oeganda en Hong Kong tot in hartje multicultureel Brussel. De vlag is niet blank, integendeel: de vlag heeft zes (acht) kleuren die ons allemaal met elkaar verbinden: leven, helen, zon, natuur, harmonie, geest en ja – seks en kunst en magie. Misschien is het niet zozeer de vlag die moet veranderen, maar de mensen die die vlag dragen?

Maar als we hem toch veranderen, misschien moeten we hem dan in ere herstellen? Als teken dat we Gilbert Baker, en alle dappere lgbtq’ers die ons voorgingen in de strijd, nog niet vergeten zijn?

 

* Eigenlijk moet het QUILTBAG zijn, voor de volledigheid. Kan u achter elke letter het Engelse hokje vinden? Nee? Geen zorg: de meeste holebi’s zijn er zelf ook niet helemaal uit. Eigenlijk is dit het belangrijkste: er is een hele groep mensen die niet gewoon hetero zijn, en niet gewoon (lekker gemakkelijk) mannelijk man of vrouwelijk vrouw. En die mensen voelen zich vaak onzichtbaar: in de media, tijdens de les, in hun familie, in de politiek… Om zich zichtbaar te maken, gebruiken ze deze vlag. Enfin, niet deze vlag: de goedkopere versie – al zou Gilbert Baker het zelf graag anders zien.